Page 6 - 2024 adli ve idari hakim yardımcılığı gy-gk konu anlatımlı

SÖZCÜKTE VE
BÖLÜM 1
SÖZ ÖBEKLERİNDE ANLAM

SÖZCÜKTE ANLAM
DATA YAYINLARI
Bir dilde, belli bir anlamı ya da görevi olan en küçük ses birimine sözcük (kelime) denir. Her sözcüğün bir anlamı ve cümlede üst-
lendiği bir görevi vardır. Anlamlı sözcükler bir işi, hareketi, durumu, duyguyu, düşünceyi, soyut ya da somut bir varlığı ifade ederken
görevli sözcükler diğer sözcükler arasında çeşitli anlam ilgileri kurarak bunların cümle içinde kullanılmalarına yardımcı olur.

X Örnekler

► yaz, gitmek, oyun, dünya, konu, oynamak, sağlık, mavi, koyun, ülke, felsefe, film, kuru → anlamlı sözcükler
► ama, fakat, lakin, ile, ve, veya, veyahut, çünkü, hem, ya da, ise için, kadar, meğer, gibi → görevli sözcükler

÷ NOT ¡ Örnek Soru
• Görevli sözcükler cümle içerisinde, genellikle edat ya da I. Maviş, biraz havalanıp kendine geldikten sonra mutfağa
bağlaç görevindedir. kadar uçtu.
II. Çaydanlıktaki su kaynaya kaynaya uçtu gitti, bir bardak çay
Sözcükler, bulundukları cümleye göre değişik anlam ve görevler içemedik.
kazandıklarından farklı başlıklar altında ele alınır. III. Güneşte kalan sofra bezinin rengi uçmuştu, gerçek rengi
seçilemiyordu.
IV. Mümtaz Amca’nın yüzünde çocukça ifadeler uçuyordu.
ÇOK ANLAMLILIK V. Yurt dışından gelen akrabalarımız, yarın akşamüzeri evlerine
uçuyorlar.
Sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre farklı anlamlara gelme-
lerine sözcükte çok anlamlılık denir. Numaralanmış cümlelerde “uçmak” sözcüğü kaç farklı
anlamda kullanılmıştır?
Sözcükler ilk oluşumlarında bir varlık, kavram ya da eylemi kar-
şılarken bazıları, zamanla yeni anlamlar kazanarak çok anlamlı A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
ifadeler hâline gelir.
˜ Çözüm
X Örnekler
Numaralandırılmış cümlelerde “yaşamak” sözcüğü şu anlam-
► Kapının altından sızan esinti çocukları hasta edecek. → larda kullanılmıştır:
(İnce aralıklardan veya gözeneklerden az miktarda ve belli I → Hareketli kanatları yardımıyla havada yol almak
olmadan yavaş yavaş akmak)
II → Buhar durumuna geçmek
► Basına sızan bu haber, gündemi uzun süre meşgul ede-
cektir. → (Gizli tutulan haber, sır vb. şeyler duyulmak, III → Rengi solmak
yayılmak) IV → Belirmek
► Kaşla göz arasında bahçeye sızdı. → (Gizlice, haber ver- V → Hava yolu ile gitmek
meden gitmek, sıvışmak) “Uçmak” sözcüğü, 5 farklı anlamda kullanılmıştır.
► İçtiği o son bardak ıhlamurdan sonra masada öylece sızdı.
→ (Kendinden geçerek uyuyakalmak)
GERÇEK ANLAM (TEMEL ANLAM)
► Karargaha sızan çetelerin, savaşın seyrine etkisi büyüktü.
→ (Düşman mevzileri arasına gizlice girmek ve ilerlemek) Bir sözcüğün, söylendiğinde akla gelen ilk anlamına ya da söz-
lükte ilk sırada yer alan anlamına gerçek anlam denir. Buna
Bu cümlelerde “sızmak” sözcüğü, beş farklı anlamda kullanıl- temel anlam veya sözlük anlamı da denir.
mıştır.
X Örnekler

► Ağır paketi taşımakta zorlanıyorum.
Önemli Bilgi
tartıda çok çeken
• Bir sözcüğün çok anlamlı olma durumu, cümledeki kullanı- ► Elbiseleri kuruydu ancak ayakları sırılsıklamdı.
mından ve diğer sözcüklerle olan anlam ilişkisinden anlaşılır. suyu, nemi olmayan

6