Page 77 - 9_cografya_ogretmenin

DOĞAL SİSTEMLER 75
Atmosferin etkileri şunlardır;
Atmosferin en önemli etkisi, canlılara yaşam ortamı sağlamasıdır.
F
Güneş’ten gelen zararlı ışınların yeryüzüne ulaşmasını önler.
F
F
Atmosfer, Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak Güneş’i doğrudan görmeyen ve göl-
ge olan yerlerin de aydınlık olmasını olanaklı kılar. Eğer atmosfer olmasaydı gölgeler
tam karanlık olurdu. (Diffüzyon olayı)
Atmosfer, Güneş’ten gelen enerjinin yansıyarak geri dönmesini engelleyen bir örtü
F
görevi görür. Böylece yerin aşırı soğumasını önler. Aynı şekilde Güneş’ten gelen ışınla-
rın bir kısmını tuttuğundan yerin aşırı ısınmasını da önlemiş olur.
F
Yağış ve rüzgâr gibi hava olayları atmosferde gerçekleşmektedir. Atmosferde oluşan
hava hareketleri, yeryüzünde sıcaklığın dengeli dağılmasını sağlar. Hava hareketleri
sonucu çok ısınan yerlerdeki hava kütleleri, az ısınan yerlere taşınarak bir denge
kurulur.
Atmosfer, yeryüzüne meteorların düşmesine de engel olmaktadır. Böylece Dünya’yı
F
meteorlardan korumaktadır.
Yer şekillerini değiştiren yağış ve rüzgâr gibi hava olayları da atmosferde gerçekleşir.
F
F YAYINEVİ
Atmosferin hareketli olan bölümleri sayesinde hava olayları sürekli değişmektedir.
Canlıların yaşayabilmesi için gerekli olan gazları içerir.
F
Atmosferin Katmanları
ˇ Atmosferin üst sınırı, yerin çekim gücü ile gökyüzü boşluğunun genel çekim gücünün birbir-
EDİTÖR
lerini dengelediği yerdir. Bu sınır, yeryüzünden 140 km’ye kadar yükselir. Buradan sonra
atmosferi oluşturan gazlar iyice seyrekleşir ve atmosfer özellikleri büyük ölçüde bozulur.
ˇ Atmosferi oluşturan katmanlar arasında kesin bir geçiş yüzeyi yoktur. Bu nedenle katmanlar
arasında, her iki katmanın da özelliklerini taşıyan geçiş katmanları bulunmaktadır.

a. Troposfer

ˇ Troposfer, atmosferin yeryüzüne değen en alt tabakasıdır.
ˇ Kalınlığı Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe azalır. Bu durumun nedeni; Ekvator'da
havanın ısınarak yükselmesi, kutuplarda ise soğuyarak alçalması, yer çekiminin kutuplarda
daha fazla olması, savrulmanın Ekvator'da daha fazla olmasıdır.
ˇ Atmosferi oluşturan gazların büyük bir çoğunluğu bu katmanda bulunur.
ˇ Su buharı sadece bu katta bulunur. Bu yüzden her türlü hava olayı troposferde meydana
gelir.
ˇ Troposfer’deki gazların bir kısmı havada her zaman bulunur ve miktarları pek değişmez
(azot, oksijen ve asal gazlar gibi). Birtakım gazlar da havada her zaman bulunmakla birlikte,
bunların miktarları azalıp çoğalır (karbondioksit, su buharı gibi).
ˇ Troposfer’de bol miktarda toz zerrecikleri bulunur.
o
ˇ Yerden yansıyan ışınlarla ısındığından sıcaklık yükseklere çıktıkça her 100 metrede 0,5 C
o
azalır. (200 metrede 1 C azalır)
ˇ Troposfer ile Stratosfer arasındaki geçiş kuşağına tropopoz denir.