Page 42 - 8_İnkilap_Konu
P. 42
126 5. Ünite Demokratikleşme Çabaları
~ Cumhuriyet Halk Fırkası; ~ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası;
´ Laiklik ve cumhuriyete saygılıdır. ´ Millî iradeye, dini düşünce ve inançlara
´ Ekonomide devletçilik ilkesini savunmuş- saygılıdır.
tur. ´ Liberal ekonomiyi savunur.
´ Egemenlik milletindir ilkesini savunmuş- ´ Cumhurbaşkanı’nın partisiz (tarafsız) ol-
tur. masını savunur.
´ Laik ve ulusalcı eğitim anlayışını mo- ´ Devrimlerin zamana yayılarak yapılmasını
dernleşmenin vazgeçilmez gereği olarak savunur.
YAYINEVİ
görmüştür. Köklü reform ve devrimleri ~ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın ku-
gerekli görmüştür. rucuları parti programlarında fikirlere ve
´ İnkılaplar bu parti aracılığı ile gerçekleş- dinî inançlara saygılı oldukları ifadesine yer
tirip yerleştirilmiştir. verilmesi cumhuriyet karşıtı çevrelerde
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 partinin saltanat ve hilafeti geri getirmek
Kasım 1924) amacıyla kurulduğu düşüncesinin doğmasına
neden oldu. Böylece söz konusu parti kısa
~ 17 Kasım 1924’te kurulan Terakkiperver sürede saltanat ve halifelik yanlılarının
Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Dönemi’nin toplandığı bir merkez hâline geldi.
ilk muhalefet partisidir. Bu partinin kurul-
masıyla Türkiye Cumhuriyeti’nde çok partili ~ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın bazı
EDİTÖR
hayata geçişin ilk adımı atılmıştır. üyelerinin 1925 yılı başlarında çıkan Şeyh
Sait İsyanı ile ilişkili oldukları anlaşıldı.
~ Parti Rauf Bey, Refet Bele, Adnan Adıvar, Bunun üzerine rejim için tehlike oluşturdu-
Kâzım Karabekir ve Ali Fuat Cebesoy gibi ğuna karar verilen bu parti, dini siyasete
Millî Mücadele’nin önde gelen lider kadrosu alet ettiği gerekçesiyle 3 Haziran 1925’te
tarafından kurulmuştur.
Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.
~ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kuru-
cuları, cumhuriyetin ilanı ve halifeliğin kal-
dırılması gibi konularda Mustafa Kemal ile Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos
anlaşmazlığa düştükten sonra Cumhuriyet 1930)
Halk Fırkası’ndan ayrılarak görüşlerini fark- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapa-
lı bir partide dile getirmek istemişlerdir. ~ tıldıktan sonra 1930 yılına kadar geçen
Mustafa Kemal de “Millî egemenlik esasına sürede ülkemizde yeni bir parti kurma de-
dayanan ve bilhassa cumhuriyet idaresine nemesine girişilmedi. Bu sırada tek parti
sahip olan memleketlerde siyasi partilerin rejimine karşı kamuoyunda ortaya çıkan
mevcudiyeti tabiidir.” diyerek arkadaşları- hoşnutsuzluklar ve eleştiriler giderek ar-
nın bu girişimine olumlu bakmıştır. O, konuy- tıyordu. Diğer yandan Türkiye 1929 yılın-
la ilgili bir başka sözünde “Bizim meclisimiz- da Amerika’da başlayan ve dünyaya yayılan
de de iki parti olmalı, hükûmeti denetleme büyük ekonomik krizden en fazla etkilenen
sistemi kurulmalı ve medenî ülkelerin parla- ülkelerden biri olmuştu. Ekonomik sorunlar
mentolarına benzemeliyiz.” diyerek demok- nedeniyle Cumhuriyet Halk Fırkası’na karşı
rasiye olan bağlılığını göstermiştir.