Page 42 - 8_İnkilap_Konu
P. 42

126                                             5. Ünite Demokratikleşme Çabaları


          ~   Cumhuriyet Halk Fırkası;            ~   Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası;
           ´   Laiklik ve cumhuriyete saygılıdır.   ´   Millî  iradeye,  dini  düşünce  ve  inançlara
           ´   Ekonomide devletçilik ilkesini savunmuş-  saygılıdır.
              tur.                                  ´   Liberal ekonomiyi savunur.

           ´   Egemenlik  milletindir  ilkesini  savunmuş-  ´   Cumhurbaşkanı’nın partisiz (tarafsız) ol-
              tur.                                     masını savunur.

           ´   Laik  ve  ulusalcı  eğitim  anlayışını  mo-  ´   Devrimlerin zamana yayılarak yapılmasını
              dernleşmenin vazgeçilmez gereği olarak   savunur.
                                                  YAYINEVİ
              görmüştür.  Köklü  reform  ve  devrimleri   ~   Terakkiperver  Cumhuriyet  Fırkası’nın  ku-
              gerekli görmüştür.                     rucuları  parti  programlarında  fikirlere  ve

           ´   İnkılaplar bu parti aracılığı ile gerçekleş-  dinî inançlara saygılı oldukları ifadesine yer
              tirip yerleştirilmiştir.               verilmesi  cumhuriyet  karşıtı  çevrelerde
            Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17     partinin saltanat ve hilafeti geri getirmek
          Kasım 1924)                                amacıyla kurulduğu düşüncesinin doğmasına
                                                     neden oldu. Böylece söz konusu parti kısa
          ~   17  Kasım  1924’te  kurulan  Terakkiperver   sürede  saltanat  ve  halifelik  yanlılarının
            Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Dönemi’nin   toplandığı bir merkez hâline geldi.
            ilk muhalefet partisidir. Bu partinin kurul-
            masıyla Türkiye Cumhuriyeti’nde çok partili   ~   Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın bazı
                      EDİTÖR
            hayata geçişin ilk adımı atılmıştır.     üyelerinin 1925 yılı başlarında çıkan Şeyh
                                                     Sait  İsyanı  ile  ilişkili  oldukları  anlaşıldı.
          ~   Parti Rauf Bey, Refet Bele, Adnan Adıvar,   Bunun üzerine rejim için tehlike oluşturdu-
            Kâzım  Karabekir  ve  Ali  Fuat  Cebesoy  gibi   ğuna  karar  verilen  bu  parti,  dini  siyasete
            Millî Mücadele’nin önde gelen lider kadrosu   alet ettiği gerekçesiyle 3 Haziran 1925’te
            tarafından kurulmuştur.
                                                     Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.
          ~   Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kuru-
            cuları, cumhuriyetin ilanı ve halifeliğin kal-
            dırılması  gibi  konularda  Mustafa  Kemal  ile   Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos
            anlaşmazlığa  düştükten  sonra  Cumhuriyet   1930)
            Halk Fırkası’ndan ayrılarak görüşlerini fark-    Terakkiperver  Cumhuriyet  Fırkası  kapa-
            lı  bir  partide  dile  getirmek  istemişlerdir.   ~  tıldıktan  sonra  1930  yılına  kadar  geçen
            Mustafa Kemal de “Millî egemenlik esasına   sürede ülkemizde yeni bir parti kurma de-
            dayanan  ve  bilhassa  cumhuriyet  idaresine   nemesine  girişilmedi.  Bu  sırada  tek  parti
            sahip  olan  memleketlerde  siyasi  partilerin   rejimine  karşı  kamuoyunda  ortaya  çıkan
            mevcudiyeti  tabiidir.”  diyerek  arkadaşları-  hoşnutsuzluklar  ve  eleştiriler  giderek  ar-
            nın bu girişimine olumlu bakmıştır. O, konuy-  tıyordu.  Diğer  yandan  Türkiye  1929  yılın-
            la ilgili bir başka sözünde “Bizim meclisimiz-  da Amerika’da başlayan ve dünyaya yayılan
            de de iki parti olmalı, hükûmeti denetleme   büyük ekonomik krizden en fazla etkilenen
            sistemi kurulmalı ve medenî ülkelerin parla-  ülkelerden biri olmuştu. Ekonomik sorunlar
            mentolarına benzemeliyiz.” diyerek demok-  nedeniyle Cumhuriyet Halk Fırkası’na karşı
            rasiye olan bağlılığını göstermiştir.
   37   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47