Page 18 - 7-lgs-fen

8. SINIF KONULARINA GİRİŞ BASIT MAKINELER

EĞIK DÜZLEM DIŞLI ÇARKLAR
• Bir ucu diğer ucundan daha yüksekte olan • Hareketin yönünü ve hızını değiştirebilen,
eğimli yüzeylere çevrelerinde dişleri olan tekerleğe benzeyen,
eğik düzlem denir. gerektiğinde kuvvetten kazanç sağlayan
• Ağır yükleri yer- düzeneklerdir. Araba, bisiklet ve saatteki
den belli bir yük- dişliler dişli çarklara örnek olarak verilebilir.
sekliğe çıkarmak
zor olduğu zaman
eğik düzlem (rampa) kullanılarak yükün
ağırlığından daha küçük bir kuvvetle iste-
nilen yüksekliğe çıkarılması sağlanır.
• Eğik düzlem kullanılarak işten ve enerji-
den kazanç sağlanamaz, ancak işi yap- VIDA
mada kolaylık sağlanır. • Üzerinde eğimli dişler bulunan silin-
dire denir. İki ya da daha fazla par-
çayı birbirine tutturmaya yarar.
Eğik düzlemin
Kuvvet Eğik düzlemin yüksekliği (h)
Yük boyu • Hareketi birbirine ka-
KASNAKLAR
KAZANIM / KONU ÖZETI • Yükseklik sabit kalmak şartıyla, eğik düz- • Devir sayıları yarıçap-

yışla aktaran düze-
neklerdir.
lemin boyu (rampanın boyu) arttıkça
yüke uygulanan kuvvette o kadar azalır,
kuvvetten kazanç artar.
artırmak ve dönme yönünü değiştirmek
• Eğik düzlemin yüksekliği (dikliği) arttıkça ları ile ters orantılıdır. Hareketin hızını
için kullanılırlar. Dönme yönleri kayışların
uygulanan kuvvet artar, kuvvetten ka- bağlanma şekline göre değişir. Dikiş ma-
zanç azalır. Yükseklik (diklik) azaldıkça kinelerinde, motorlarda, büyük iş makine-
kuvvetten kazanç artar.
lerinde vb. kullanılır.
ÇIKRIK
• Aynı eksen etrafın- F BILEŞIK MAKINE
da dönebilen iç içe R
geçmiş farklı yarı- r • Basit makineler insan hayatını kolaylaştırır
çaplı iki silindir ya P ve yapılan işlerin daha kolay yapılmasını
da bir silindir ile sağlar. Hayatın birçok alanında farkında
bir koldan oluşan olmadan çok sayıda basit makine kullanılır.
düzeneğe çıkrık • Örneğin; mandal, tırnak makası, makara-
denir. lar, makas, el arabası, vinç, pervane, su

• Çıkrık kolunun yarıçapı (R) arttıkça kolu pompası gibi. Birden fazla basit makine-
çevirebilmek için uygulanan kuvvet azalır. nin birleştirilmesiyle oluşturulan araçlara
Ancak kolu çevirirken daha büyük daire- bileşik makine denir. Örneğin bisiklet; te-
ler oluşturulduğundan kuvvetten kazanç kerlek, dişli çark, fren kolundan (kaldıraç)
sağlanırken yoldan kayıp olur. oluşmuştur.

1 14242
EDİTÖR YAYINEVİ