Page 10 - cte idare memuru 1-2. cilt konu anlatımıl

156 İNSAN HAKLARI VE DEMOKRASİ
c . Yarı Doğrudan Demokrasi CUMHURİYET VE DEMOKRASİ

Yarı doğrudan demokrasi, egemenliğin kullanıl- AYRIMI
masının halk ile temsilcileri arasında paylaştırıl-
dığı demokrasi biçimidir. Egemenliğin kullanımı- Cumhuriyet, yöneticilerin seçme yeterliliğine
nın esasen halkın seçtiği temsilcilere bırakılması sahip vatandaşlar tarafından belirli ve düzenli
nedeniyle temsilî demokrasiye; referandum, halk aralıklarla yapılan seçimler sonucunda belirlen-
DATA YAYINLARI
vetosu gibi araçlarla seçmenlerin egemenliğini mesine dayanan devlet şeklidir. Temel gösterge-
doğrudan kullanılmasına olanak sağladığı için si, yöneticilerin seçilme yeterliliğine sahip halk
de doğrudan demokrasiye benzetilmektedir. Bu tarafından seçilmesi ve bu seçimin periyodik
anlamda yarı doğrudan demokrasi, temsilî de- aralıklarla tekrarlanmasıdır. Demokrasi ise çok
mokrasi ile doğrudan demokrasinin birleşimidir. partili siyasal sistemin geçerli olduğu, seçimlerin
Yarı doğrudan demokrasi sisteminde egemenli- genel ve eşit oy ilkesine dayanılarak özgür, adil
ğin kullanımı esasen halkın seçtiği temsilcilere ve hâkim güvencesinde yapıldığı, çoğunluğu
verilmiştir. Ancak bazı durumlarda, referandum elde eden partinin iktidar olduğu, muhalefetin
gibi araçlarla seçmenler de egemenliğin kullanıl- temsil edildiği, temel insan hak ve özgürlükleri-
masına doğrudan doğruya katılırlar. Bu bakım- nin anayasal güvenceye alındığı, azınlık hakla-
dan yarı doğrudan demokrasiyi, temsilî demok- rının korunduğu ve herkesin kanun önünde eşit
rasi olarak niteleyenler de vardır. sayıldığı yönetim biçimidir.
Yarı doğrudan demokrasi biçiminde halk, “re- ÜLKEMİZDE DEMOKRATİK
ferandum”, “halk vetosu”, “halk teşebbüsü” ve SİSTEMİN İŞLEYİŞİ
“temsilcilerin azli” araçlarıyla egemenliğin kul-
lanılmasına doğrudan katılır. Ülkemiz, temsilî demokrasinin bir çeşidi olan
cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi ile yönetil-
1. Referandum (Halk Oylaması): Parlamento mektedir. Bu sisteme, 16 Nisan 2017 tarihinde
tarafından kabul edilen veya edilecek olan bir yapılan anayasa değişikliği ile yasal ve 24 Hazi-
kanun metninin halkın onayına sunulmasıdır. ran 2018 tarihinde yapılan genel seçimlerle fiilî

2. Halk Vetosu: Parlamento tarafından usulü- olarak geçilmiştir. Genel ve eşit oy ilkesine göre
ne uygun olarak kabul edilen kanunun, halkın hâkim güvencesinde yapılan genel seçimlerde
inisiyatifiyle değiştirilmesi ya da ortadan kaldı- seçmenler, hem üye sayısı 600’e çıkarılan yasa-
rılmasıdır. mayı oluşturacak TBMM üyelerini hem de yürüt-
meyi teşkil edecek cumhurbaşkanını seçmişler-
3. Halk Teşebbüsü: Referandum ve halk veto- dir. Cumhurbaşkanı, anayasanın ve ona uygun
su istenmeyen kanunu engelleyebilir ama hal- olarak çıkarılan yasaların kendisine verdiği
kın istediği kanunun çıkmasını sağlayamaz. İşte yetkiyi kullanarak cumhurbaşkanı yardımcısını,
halkın istediği ama parlamentonun çıkarmaya bakandan oluşan kabinesini, bağlı kurul ve ku-
yanaşmadığı kanunun çıkarılmasını sağlayacak ruluşları oluşturarak göreve başlamıştır. Güçler
yarı-doğrudan demokrasi aracı halk teşebbüsü- ayrılığı ilkesinin geçerli olacağı yeni sistemde;
dür. TBMM yasama görevini, bağımsız mahkemeler
yargı görevini ve cumhurbaşkanı da yürütme
4. Temsilcilerin Azli: Halkın, çalışmasından görevini üstlenmiştir.
memnun kalmadığı temsilcilerini görevden al-
masına imkân veren bir usuldür. Bu usulde, TÜRKİYE’DE DEMOKRATİKLEŞME
temsilcisinden memnun kalmayan seçmenler, HAREKETLERİ
temsilcinin görevden alınmasını ve yerine yeni
birisinin seçilmesini kararlaştırabilir ve bunun Osmanlı Devleti’nde ve daha sonra kurulan Tür-
gereğinin yapılması için baskı uygulayabilirler. kiye Cumhuriyeti’nde demokratikleşme ve insan
Yarı doğrudan demokrasi sisteminin, İsviçre ve hakları alanında sağlanan gelişmeler Cumhu-
İtalya’da uygulandığını söyleyebiliriz. riyet öncesi ve Cumhuriyet sonrası gelişmeler
olarak iki başlıkta ele alınabilir.