Page 7 - 2024 EKPSS GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR KONU ANLATIMLI EDİTÖR

ANLATIM ÖZELLİKLERİ BÖLÜM 3

ANLATIM ÖZELLİKLERİ

Bir duyguyu, bir düşünceyi, bir konuyu söz veya yazıyla bildirmeye anlatım denir. Metinlerin yazılış amaçları anlatım özelliklerini
belirleyen asıl unsurlardır. Örneğin bilgilendirici metinlerde, anlatımda nesnel cümleler ön plana çıkarken sanatsal metinlerde, öznel
EDİTÖR YAYINLARI
cümleler ön plana çıkmaktadır. Aynı zamanda metnin yazılış amacı, anlatımda kullanılacak anlatım biçimini ve düşünceyi geliştirme
yollarını da belirler.
X Örnek
► Özellikle son otuz yılda yapılan çalışmalar, toprak altına dizayn edilen kameralarla kök davranışları araştırılan bitkilerde kökler
aracılığıyla ve toprak üstüne dizayn edilen kameralarla da bitkilerin allelokimyasallar aracılığı ile iletişime geçtiklerini ortaya
koymuş ve bitkilerin bu sayede “konuştuklarını” göstermiştir. Bitkiler birçok özellik bakımından hayvanlara ve diğer canlılara
benzerler ve yine bitkiler bu özellikleri, benzeştiği diğer canlılardan farklı bir şekilde kullanmaktadır. Buradaki “konuşma ve
iletişim” özelliğinin biz insanlardaki konuşma ve iletişim özelliğinden farklı olduğu açıkça görülebilmektedir. Görünüşe göre bit-
kiler hava yolu ile -bazı kimyasalların salınımı- ve toprak yolu ile -kökler ve mantarlar aracılığı ile- haberleşip iletişim kurarlar.
Bu parçanın yazılış amacı bilgi vermektir. Bundan dolayı paragrafın anlatımında açıklayıcı anlatım, nesnel cümleler ön plandadır.
Ciddi bir dille ve bilimsel bazı sözcük seçimleriyle metnin yazılış amacına uygun bir anlatım tercih edilmiştir.

ANLATIM ÖZELLİKLERİ
Anlatım Düşünceyi Geliştirme İyi Bir Anlatımda Bulunması Anlatımda Başvurulan
Biçimleri Yolları Gereken Özellikler Yollar

ANLATIM BİÇİMLERİ

Bir paragrafın nasıl oluşturulduğunu, yazarın metnini oluşturur- AÇIKLAYICI ANLATIM (AÇIKLAMA)
ken hangi yöntemleri kullandığını ifade eder. Yazar metni yazma
amacına göre anlatım biçimini belirler. Herhangi bir konuda okuyucuya bilgi vermek veya ona bir şeyler
öğretmek, bir konuyu açıklığa kavuşturmak amacıyla kullanılan
X Örnek anlatım biçimidir. Genellikle eğitici ve öğretci metinlerde (bilgi-
► Yazar; Okuyucuya bilgi vermeyi amaçlıyorsa açıklamayı, lendirici metinlerde) kullanılır. Nesnel bir anlatım vardır. Sanat-
Okuyucuyu olayın içinde yaşatmayı amaçlıyorsa öykü- sal anlatımdan uzak, yalın bir dil kullanılır.
lemeyi, Okuyucuda bir izlenim oluşturmayı amaçlıyorsa X Örnek
betimlemeyi, Okuyucunun düşüncesine yön vermeyi ► Dünya nüfusu, 11 Temmuz 1987’de 5 milyar rakamına ulaştı.
amaçlıyorsa tartışmayı kullanır. Ardından 1989 yılında 11 Temmuz tarihinin “Dünya Nüfus
Günü” olarak kutlanmasına karar verildi. Bu karardaki amaç,
Önemli Bilgi
nüfusa ilişkin acil durumlar ile önem içeren konulara dikkat
• Bir paragraf oluşturulurken sadece tek bir anlatım biçimi kul- çekmek ve bu alanda farkındalığı arttırmaktı. Günümüzde
lanılabileceği gibi birden fazla anlatım biçimine de yer veri- BM Nüfus Fonu tarafından, her yıl 11 Temmuz Dünya Nüfus
lebilir. Günü’nde, nüfusla ilgili önemli konular paralelinde bir tema
belirlenmekte ve bu temaya ilişkin bilinç düzeyini arttırmaya
X Örnek
yönelik faaliyetler düzenlenmektedir.
► Akşamın solgun renklerini doya doya içmek için insana Bu parçada “Dünya Nüfus Günü” ile ilgili bazı bilgiler verilerek
tatlı bir istek veren çiçek kokularıyla ot kokularını geti- açıklama yapılmıştır.
ren serin havası, senin ara sıra sebepsizce bulutlanan,
mahzunlaşan taze gönlüne bir neşe, bir sevinç vermişti. • Açıklayıcı anlatım olan metinlerde, cümleler genellikle nesnel
Kolumda, pek zayıf dayanarak asılarak yürüyor ve taze olsa da bazı metinlerde yazarın düşüncelerini de yansıtan
sesinle yapraklar arasında öten küçük kuşlar gibi söyle- öznel cümlelere de rastlanmaktadır. Dolayısıyla açıklayıcı
nerek beni cevabını yetiştiremediğim sualler içinde bıra- metinlerde sadece nesnel cümlelerin kullanıldığını söylemek
kıyordun. doğru olmaz. Unutulmamalıdır ki herhangi bir konu açıklanır-
Bu paragrafta hem öykülemeden hem de betimlemeden yarar- ken nesnel açıklama da öznel açıklama da yapılabilir. Burada
lanılmıştır. önemli olan metnin öğretici olmasıdır.

25