Page 13 - 2024 KPSS VATANDAŞLIK KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

BÖLÜM
İNSAN HAKLARI 9

HAK, ÖZGÜRLÜK VE İNSAN HAKLARI KAVRAMI

Hak Özgürlük İnsan Hakları
● “Hak” kavramı, sözlükte “gerçek, ● Özgürlük bir hukuk ● İnsan hakkı; her kişinin yalnızca
sabit ve doğru olmak, gerekmek, düzeni tarafından düzen- insan olmak itibarıyla sahip bulun-
bir şeyi gerçekleştirmek” anlamları lenen geniş bir serbestlik duğu değeri korumaya dönük eylem
yanında, “buyurmak, bir kanunla alanını ifade eder� potansiyelinin başkalarınca tanın-
DATA YAYINLARI
sabit hâle getirmek; Tanrı veya ● 1789 Fransız İhtilali son- masını ve her çeşit dış müdahaleye
insanlara karşı ödev, hukuk, imti- rası kabul edilen “Fransız karşı korunmasını gerektiren en
yaz” anlamlarına gelmektedir� İnsan ve Yurttaş Hakları üstün ahlaki iddia veya taleptir�
● Hak hem ahlaki hem de hukuki bir Bildirgesi” özgürlüğü ● Bu haklar, hareket noktası olarak
kavramdır� Her iki alanda da hak, “başkasına zarar verme- bireyi kabul etmekte ve bireylere
bir kişi, bir kurum veya bir şey üze- den yapılan her şey” ola- insanca bir yaşam sürmeleri için
rindeki gerekçelendirilmiş bir iddia rak tanımlamıştır� gerekli asgari şartların sağlanmasını
veya talebi ifade eder� ● Kişilerin sahip oldukları amaçlamaktadır�
● Bu hak iddiası, bu iddiada bulunan özgürlükler sınırsız ola- ● İnsan hakları kavramının merke-
zinde yer alan “insan” unsurunun bir
kişinin hakkın konusundan yarar- maz� sonucu olarak bu haklar genellikle
lanma yetkisinin genel veya özel ● Kişinin kendine ve top- evrensel ölçekte tanımlanmakta ve
olarak tanınması, ona saygı göste- luma zarar verme özgür- uluslararası düzenlemelere konu
rilmesi talebini ifade eder�
lüğü yoktur� olmaktadır�

İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ
İlk Çağ

● Eski Çağ’daki toplum düzeninde, insana insan olarak değer veren, ona devlet içinde herhangi bir hak tanıyan bir hürriyet düşün-
cesine rastlanmamaktadır.
● Platon ve Aristo insanların eşit olmadığını savunmuşlar ve kölelik kurumunu kabul etmişlerdir. Bu yüzden bu dönemde insan
hakları kavramından bahsetmek mümkün değildir.

Orta Çağ

● Orta Çağ’da iki olay insan hakları açısından önemlidir. Bunlardan biri Hristiyanlığın ortaya çıkışı, ikincisi de feodalizmdir.
● Orta Çağ’da özellikle Hristiyanlığın insan kişiliğine değer kazandırması ve tanrısının bir benzeri olarak insanın bazı haklara sahip
olabileceği düşüncesinin ortaya çıkarması ile kölelik düzenine karşı başkaldırmalar olmuştur.
● Fakat Çağ’ın ortalarına doğru Hristiyanlık devlet otoritelerine karşı insan haklarını ve vicdan hürriyetini savunmayı bırakmıştır.

Yeni Çağ

● Yeni Çağ’da insan hakları siyasi düşünce tarihini ilgilendiren felsefi bir tartışma olmaktan çıkmış devletin anayasal hukuk düze-
nini ilgilendiren bir konu olarak hukuk alanına girmiştir.
● Bu dönemde mutlak egemen devlet anlayışı zayıflamış, kişiler ve sınıflar arasındaki dengesizlikler ve eşitsizlikler giderilmeye
çalışılmış ve insan hakları anayasalarda yer alan haklar olarak hukuk hayatına mal edilmiştir.
● Rönesans’la başlayan hümanizm akımı bireyi ön plana çıkarmıştır. Bireyin bu şekilde yeniden değerlendirilmesi, onun devletten
beklentilerini de değiştirmiştir.
● Devlet artık hakim ve hükmeden değil, koruyan ve bireyin hizmetinde olan bir kurum niteliğini kazanmıştır.

Data Yayınları / KPSS Vatandaşlık 155