Page 19 - 10_fizik_ogretmenin

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ 2. ÜNİTE 44

BASINÇ
BASINÇ NEDIR?
ˇ Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basınç denir.

Sembol Birim
F
2
Basınç P Pascal (Pa) (N/m )
EDİTÖR YAYINEVİ
F
A P = Basınç Kuvveti F N
A
Yüzey Alanı A m 2
ˇ Basınç skaler bir büyüklüktür.
ˇ Uygulanan kuvvetin artması basıncı artırır.
ˇ Yüzey alanının artması basıncı azaltır.
ˇ Bıçağın ağzı inceltilerek basınç arttırılır ve yiyeceklerin daha kolay kesilmesi sağlanır.
ˇ Çivi tahtaya çakılırken uygulanan F kuvveti sivri yüzeye ay-
1
F 1
nen iletilir. F = F olur. P = F göre sivri kısmın yüzey alanı
1
2
A P 1
daha küçük olduğundan basınç daha büyük olur. P > P F 2
1
2
P 2
ˇ Katılar kendilerine uygulanan kuvveti aynı doğrultuda eşit bü-
Tahta
yüklükte ilettikleri hâlde, basıncı eşit büyüklükte iletmeyebilir.
ˇ Kar ayakkabıları ile yüzey büyütülerek basınç azaltılır ve kar üzerinde daha kolay yü-
rüme sağlanır.
ˇ Sivri topuklu ayakkabı ile kum ya da karda yürümek daha zordur.
ˇ Enjektörlerde, büyük iş makinelerinde, araçların fren sistemlerinde vb. birçok yerde
basınçtan yararlanılır.

BASINCIN HÂL DEĞIŞIMINE ETKISI
ˇ Basınç, maddenin taneciklerinin birbirinden uzaklaşmasını engelleyecek şekilde etki
eder. Bu durumda hâl değişimi sırasında gözlenen olaylardan erime ve buharlaşma
olayları sırasında maddeyi oluşturan tanecikler birbirinden uzaklaşır. Bu yüzden yüksek
basınç erime ve buharlaşmayı zorlaştırır.
ˇ Donma ve yoğunlaşma olayları gerçekleşirken tanecikler arası uzaklık azalır ve daha
yavaş hareket ederler. Dolayısıyla yüksek basınç maddenin donma ve yoğunlaşma
olaylarını kolaylaştırır. Fakat su, bizmut ve antimon gibi maddelerde bu olaylar tam tersi
bir etki yapar. Çünkü bu maddeler katı halden sıvı hale geçerken hacmi azalır, sıvı hal-
den katı hâle geçerken ise hacmi artar. Dolayısıyla erime olayında basınç etkisi erimeyi
kolaylaştırır, donmayı ise zorlaştırır.
ˇ Düdüklü tencerelerde sıvı üzerine uygulanan basınç artar ve sıvı daha yüksek sıcak-
lıklarda kaynar.
ˇ Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça basınç azalır. Bundan dolayı sıvıların buhar-
laşması yani kaynama noktası düşer. Basınç artarsa kaynama noktası sıcaklığı artar.