Page 13 - Milli Savunma Bakanlığı GYS Konu Anlatımlı

5.
YAZILI VE SÖZLÜ ANLATIM

ÜNİTE

DATA YAYINLARI

uygundur. Aynı zamanda doğru cümlede anlam bir
ANLATIMLA İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR bütünlük içinde verilir.

Anlatım; sözcükleri seçme, sözcükleri birbirine bağlaya- Açıklık: Kolay anlaşılan ve amacı açıkça ortaya koyan
rak cümle kurma ve cümleler ile paragraflar oluşturma cümlelerle yazmadır; bir anlatımın okuyucular ya da din-
biçiminde gerçekleştirilir. Anlatımdaki başarı, bu anlatım leyenler tarafından aynı biçimde algılanmasıdır. Özüm-
birilerinin (sözcük, cümle, paragraf) doğru kullanılma- senmemiş dil bilgisi kuralları anlatıma aktarıldığında
sına bağlıdır. Anlatım birimlerinin farklı biçimlerde kulla- kapalı, bozuk, anlaşılmaz yazılar biçiminde ortaya çıkar.
nılmasıyla gerçekleştirilen anlatıma ilişkin kimi kavram-
ların açıklanmasında yarar görülmektedir. Anlatımla ilgili Yazıda açıklığı sağlamak için:
temel kavramlar aşağıdaki biçimde tanımlanabilir:
Ɖ Sözcüklerin seçimine özen gösterilmeli, cümlede
Dolaylı anlatım: Yazım türlerinin kimilerinde, olayların sözcüğün kullanılacağı yere dikkat edilmelidir.
bir anlatıcının ağzından anlatılması dolaylı anlatımdır. Yazı bir defa okunduğunda anlaşılmalıdır.
Ayrıca sözcük ve kavram seçiminde de dolaylı anlatım Ɖ
seçilebilir. Bir sözcüğü, sözlük anlamının dışında kullan- Ɖ Sözcüğün anlamı ve yazılışı konusunda bir tereddüt
mak da dolaylı anlatımdır. İstiarelere (eğretileme), dolay- varsa mutlaka sözlüğe ve yazım kılavuzuna bakılma-
lamalara yer vermek de dolaylı anlatımdır. lıdır.
“bayrağımız” yerine “hilâl”, “lületaşı” yerine “beyaz altın”, Ɖ Eş anlamlı sözcüklere yer verilmemelidir.
“asker” yerine “Mehmetçik” denmesi. Ɖ Herkesin anlayabileceği yaşayan bir dil kullanılmalı-
Dolaysız anlatım: Yazım türlerinin kimilerinde olayların dır.
kahramanın ağzından anlatılmasıdır. Ɖ Düşüncenin anlatımı açık olmalı, içeriğin oluştura-
Nesnel anlatım: Akla ve mantığa dayalı anlatımdır. cağı soruların yanıtları yazıda bulunmalıdır.
Bilimsel verilere ve gözleme dayalı, ölçülebilir ve kanıtla- Ɖ Yalınlık: Süs ve özentiye başvurmadan, edebi bir
nabilir niteliktedir. İletilen yargı, kişiden kişiye değişmez. metin oluşturma kaygısı duymadan doğal ve içten
Kişisel duygulara ve kamlara yer verilmez. cümleler oluşturmadır.
Öznel anlatım: Kişisel duygulara ve kamlara dayalı bir Akıcılık: Anlamca açık, pürüzsüz, sözcüklerde ses
anlatımdır. Nesnel anlatım yargılar kişiden kişiye değişir çakışması olmayan, bir engele takılmadan akıp giden
niteliktedir. Kanıtlanabilir özellikler taşımaz, Nesnelerin cümleler kurulmasıdır.
gerçeği değil kişilerin beğenisi bu anlatımın belirleyici Özgünlük: Geniş bir sözcük dağarcığına sahip atasözü,
özelliğidir. deyimlere egemen yazılar; kendilerine özgü bir anlatım
biçimine sahip olurlar. Yazarın birikimlerini, yetilerini
Anlatımın Özellikleri ortaya koyan kısaca kimliği yansıtan yazılar üretilmesi
özgünlüktür.
Anlatımda amaç, konu hakkında duygu ve düşünceleri
okuyucuya en etkili biçimde aktarılarak bireyin anlatım- Doğallık: Gerçekliğin dışına çıkılmadan bir duygunun,
dan zevk almasını sağlamaktır. Bunun için anlatımın bir düşüncenin içten geldiği gibi anlatılmasıdır. Anla-
kimi niteliklere sahip olması gerekir. Bu özellikler şöyle tımda inandırıcılık doğal anlatımla sağlanır. Yapay (doğal
sıralanabilir (Yörük, 1997): olmayan) anlatım; inandırıcı olmadığı gibi yadırganır.
Aynı zamanda bu türlü bir anlatımın zorlayıcı, sıkıcı yönü
Duruluk: Gereksiz sözcüklerin ve gereksiz cümlelerin vardır. Sıcak içten olan bir anlatım ise insanı hemen
bulunmayışı demektir. Cümleler yazıldıktan sonra, çıka- etkisi altına alır. Doğal anlatımda sıradanlığa, yavanlığa
rılabilirlik bakımından gözden geçirilmeli, gereksiz kul- da düşmemek gerekir.
lanımlar ayıklanmalıdır. Türkçesi varken yabancı kökenli
sözcükler kullanma, uzun cümleler kurma; duruluğu
önleyen yanlışlar, grubuna girmektedir.
Doğruluk: Cümlenin dil kurallarına uygun olmasıdır.
Doğru cümlede özne yüklem uygunluğu vardır, ekler
doğru kullanılır, sözcükler birbiriyle uyum içindedir.
Ayrıca doğru cümle, noktalama ve yazım kurallarına