Page 14 - 2025 4. Grup Mahalli idareler Konu Anlatımlı

Osmanlı İmparatorluğu’ndan 1982 Anayasasına Kadar
Türkiye’nin Anayasal Geçmişine Genel Bir Bakış

8. ÜNİTE
TÜRK ANAYASA TARİHİ

1. BÖLÜM

DATA YAYINLARI

Ɖ Mahkemeler halka açık yapılacak, mahkeme kararı
OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ ANAYASAL olmadan kimse idam ve sürgün edilmeyecek kararı
GELİŞMELER alınmıştır.

A. SENED- İ İTTİFAK (1808) C. ISLAHAT FERMANI (1856)
Ɖ Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa tarafından hazır- Ɖ Padişah Abdülmecit tarafından “Ferman” biçiminde
ilan edilmiştir.
lanmıştır.
Ɖ Amacı; Osmanlı Devleti’nde kendi başlarına hareket Ɖ Bu fermanın amacı; devleti çöküşten kurtarmak,
yabancı devletlerin Osmanlı’nın içişlerine karışma-
eden ayanları kontrol altına almaktır.
sını engellemek, azınlıkların Osmanlı Devleti’ne olan
Ɖ Osmanlı Devleti’nde anayasacılık hareketleri 1808 güven ve bağlılığını arttırmaktır.
tarihli Sened-i İttifak’la başlar.
Ɖ Fermanın özelliği Müslümanlar ile gayrimüslimler
Ɖ II. Mahmut döneminde imzalanmıştır. arasında her yönden tam bir eşitlik sağlamaktır.
Ɖ “Misak (sözleşme)” biçiminde ilan edilmiştir. Ɖ Gayrimüslimlere küçük düşürücü sözler söylenmesi
Ɖ Osmanlı Devleti ayanları tanıyarak hukukileştirmiştir. (gâvur...) yasaklanmıştır.
Ɖ Padişahın yetkileri sınırlandırılmış ve padişah ilk defa Ɖ Cizye ve iltizam kaldırılmıştır.
kendi otoritesi yanında bir güç kabul etmiştir. Ɖ Yabancılara mülk edinme hakkı getirilmiştir.
Ɖ İngilizlerin XIII. yüzyıl başlarında kabul ettiği ve İngi- Ɖ İşkence ve kötü muamele yasaklanmış, sorumlulara
liz meşrutiyetinin temelini oluşturan Magna Charta’ya ceza verilmesi hükme bağlanmıştır.
(1215) benzemektedir.
Ɖ Azınlıkların devlet memuru ve il genel meclisine üye
Ɖ Sened-i İttifak bir anayasa değildir ama anayasal bir olabilmeleri sağlanmıştır.
belge niteliğindedir.
Ɖ Azınlıklar, Türk okullarında okuyabilecek ve kendi
dinlerinde öğretim yapan okullar açabileceklerdir.
B. TANZİMAT FERMANI (1839)

Ɖ Osmanlı padişahı Abdülmecit tarafından ilan edilmiş- D. I. MEŞRUTİYET’İN İLANI (1876)
tir.
Ɖ II. Abdülhamit tarafından “Ferman” biçiminde Kanu-
Ɖ Amacı; Osmanlı uyruğunda bulunan bütün vatandaş- nuesasi kabul ve ilan edilmiştir.
lara eşit haklar vermek, bu sayede Avrupalı devlet-
lerin desteğini sağlamak ve İmparatorluğu yeniden Ɖ Kanunuesasi ilk yazılı anayasadır.
toparlamaktı. Ɖ İlk Osmanlı anayasası, Rusya ve Belçika anayasaları
esas alınarak hazırlanmıştır.
Ɖ Türklerin ilk haklar beyannamesi olarak kabul edilir.
Ɖ Halkın gelirine göre vergi vermesi ve askerlik işlerinin Ɖ Yürütme yetkisi Heyet-i Vükelaya (Bakanlar Kurulu),
yasama yetkisi Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisine
bir karara bağlanması kararlaştırılmıştır.
verilmiştir.
Ɖ Devlet harcamalarının kanunlara dayandırılması Ayan Meclisinin üyelerini padişah, Mebusan Meclisi-
hükmü karara bağlanmıştır. Ɖ
nin üyelerini ise halk seçmiştir.
Ɖ Bu fermanla padişah kanunun üstünlüğünü ilk kez Çift meclisli yasama organı düzenlenmiştir.
kabul etmiştir. Ɖ
Ɖ Bütün herkes için can, mal ve ırz güvenliğinin sağlan- Ɖ Yerel yönetimler ilk kez bu anayasada düzenlenmiştir.
ması kararlaştırılmıştır. Ɖ Meclisi açıp kapatma yetkisi padişaha aittir.
Ɖ Padişahın yetkileri bu fermanla sınırlandırılmış, ana- Ɖ Osmanlı halkı ilk defa sınırlı da olsa seçme ve seçilme
yasacılığa ve demokrasiye geçişin ilk adımı olmuştur. hakkını kullanmıştır.
Ɖ Tanzimat Fermanı bir anayasa taslağı kabul edilmek- Ɖ Bu meclisin en büyük zaafı etnik ve kültürel yapısın-
tedir. Hukuki açıdan “ferman” niteliğindedir. dan kaynaklanmıştır. Çünkü parlamentoya Müslü-