Page 16 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
16 16 GİRİŞ

* 38 harften oluşan alfabenin 4’ü sesli, 26’sı * Hâlâ bu alfabeyi kullanmaya devam eden
sessiz, 8’i ise bitişken harftir. Sağdan sola Türk toplulukları vardır. Türkçeyi Arap harf-
ve yukarıdan aşağıya doğru yazılır. Harfler leriyle ilk defa yazanlar Karahanlılar olmuş-
birbiriyle bitişmez; taş ve eşya üzerine kazın- tur.
maya elverişlidir.
* Mevcut bilgilere göre bu alfabeyle yazılan
UYGUR ALFABESİ ilk metin Dîvânu Lugâtî’t-Türk adlı eserdeki
yazılardır. Karahanlı, Selçuklu ve Osmanlı
* Türklerin Gök- devletlerinin resmî alfabesi olmuştur.
türk alfabe-
besiyle yazılmış eserlerin çoğunu Budizm, YAYINEVİ
sinden sonra
kullandıkları KİRİL ALFABESİ
alfabedir. Rusya’nın,
*
* VIII. yüzyıl- Orta Asya’da
dan XVIII. yaşayan ve
yüzyıla kadar hakimiyeti
Doğu Türkistan’dan İstanbul’a kadar geniş altına aldığı
Türk devletle-
bir alanda kullanılmıştır. Bu alfabe Arami
EDİTÖR * 38 harften oluşan kiril alfabesinde 11 harf
rine ve toplumlarına zorla kabul ettirdiği bir
kökenli Soğd alfabesinden çıkmıştır. Genel-
alfabedir.
likle Uygur yazısı olarak bilinir. Uygur alfa-
Maniheizm ve Hristiyanlığa ait metinler mey-
sesli, geri kalan harfler ise sessiz harf sta-
dana getirir. Sekiz Yükmek, Altun Yaruk,
tüsündedir. Soldan sağa doğru yazılır.
Çaştani Hikâyesi, Kalyanamkara Papamkara
gibi Uygur eserleri bu alfabeyle yazılmıştır.
LATİN ALFABESİ
Uygur eserleri içinde “Irk Bitig” adlı fal kitabı
Göktürk alfabesiyle yazılmıştır.
Türkiye Türkçesinin yazımında kullanılan en
Bu alfabe Türkler İslamiyet’i kabul ettik-
*
son alfabe Latin alfabesidir. Bu alfabe bugün
ten sonra da kullanılmıştır. Kutadgu Bilig’in * 1928’de Atatürk’ün yaptığı harf inkılabıyla
Türkiye’den başka Kıbrıs ve Yugoslavya’daki
üç nüshasından biri Uygur harfleriyle yazıl- Türklerce de kullanılmaktadır.
mıştır. 18 harften oluşan alfabenin 4’ü sesli
14’ü sessiz harftir. Arap alfabesinde olduğu * 29 harften oluşan bu alfabenin 21’i sessiz,
gibi harfler başta, ortada ve sonda farklı 8’i sesli harftir. Soldan sağa doğru yazılır.
biçimde yazılmaktadır. Harfler birbiriyle bitiştirilerek de bitiştiril-
*
ARAP ALFABESİ meyerek de yazılabilir. Bu alfabede yer alan
harfler asıl Latin alfabesinden farklıdır. Asıl
* Tarih boyunca Türklerin en uzun süre kul- Latin alfabesindeki “q/Q”, “x/X” ve “w/W”
landığı alfabedir. Türklerin İslamiyet’i kabul harfleri yoktur. Buna karşılık Türkçenin ses
etmeye başladıkları IX. yüzyıldan itibaren varlığı içinde yer alan ı, ö, ü, ğ, ç ve ş harf-
kullanılmıştır. leri Latin alfabesine eklenmiştir.