Page 37 - 11-kimya-beceri-temelli-soru

KONULAR
• PERİYODİK ÖZELLİKLER

PERİYODİK ÖZELLİKLER İyonik Yarıçapı
Atom yarıçapı (hacmi): bir elementin komşu iki ato- İyonik bağlı bileşikteki bir iyonun yarıçapıdır. İyon
munun çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır. yarıçapı iyonlar arasındaki mesafenin yarısına eşit
değildir. Çekirdekler arasındaki uzaklık katyon ve
anyon arasında uygun bir şekilde paylaştırılarak ayrı
r r
Na atomunun yarıçapı (r) ayrı hesaplanır.
DATA YAYINLARI
+
r : Na iyonunun yarıçapı
Na Na r 1 r 2 1
–
r : CI iyonunun yarıçapı
2
Periyodik cetvelde atom yarıçapı, +
Na CI –
● Aynı periyotta sağdan sola gidildikçe ( ) genel-
likle artar. Atom elektron verdikçe ya da aldıkça çekirdek çekim
kuvveti değişmez. Elektron başına düşen çekim deği-
● Aynı grupta yukarıdan aşağı inildikçe ( ) artar. şir.
İyon Yarıçapı NOT
Atomların yarıçapları kıyaslanırken önce periyoda
● Bir atom elektron verdiğinde çapı küçülür.
(r atom > r katyon ) bakılır. Genellikle periyodu büyük olanın yarıçapı
daha büyüktür.
● Atom elektron aldığında çapı büyür. İyonlaşma Enerjisi (İE)
(r anyon > r atom ) Gaz halindeki nötr bir atomdan bir elektron koparmak
● İzoelektronik taneciklerde atom numarası fazla için gerekli olan enerji 1. iyonlaşma enerjisidir. E ya
1
olan taneciğin yarıçapı daha küçük olur. da İE ile;
1
–
+2
–2
+
( O > Ne > Mg ) X(g) + İE X (g) + e ifade edilir.
1
8
12
10
+
+2
Atomlar genelde farklı türde bağlar yapabildiği için 2. iyonlaşma enerjisi X (g) + iE X (g) + e –
2
farklı yarıçap değerlerine sahip olur. ● Bir atomun elektron sayısı kadar iyonlaşma ener-
Kovalent Yarıçapı jisi değeri vardır.
Birbirine kovalent bağ ile bağlanmış iki özdeş atomun ● İyonlaşma enerjisi endotermik olaydır.
2
çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır. İE < İE < İE < .......
1
3
● Periyodik cetvelde iyonlaşma enerjisi
‣ Soldan sağa doğru ( ) genellikle artar.
r r
H molekülü kovalent NOT
2
yarıçapı = r 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A
H H (3 aşağı 5 yukarı)
Van der Waals Yarıçapı ● Aynı grupta aşağıdan yukarı gidildikçe artar.
Apolar molekül ve yoğun fazdaki soy gazlarda birbiri İyonlaşma Enerjisi 8A
ile bağ yapmamış en yakın konumdaki iki atomun ARTAR
çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.
NOT
r r r r
Baş grup elementlerinde, atomun iyonlaşma enerji-
He He O 2 O 2 lerindeki görülen ani artışa (3,5-4 katlık) bakılarak
atomun değerlik elektron sayısı ve grubu belirle-
r → Van der Waals yarıçapı
nebilir.

35