Page 134 - 8. SINIF DUBLEKS FEN BİLİMLERİ DEFTERİM

ÖZETİN ÖZETİ ÜNITE 5: BASİT MAKİNELER

Eğik Düzlem

Q Bir ucu diğer ucundan daha yüksekte olan eğimli yüzeylere eğik düzlem denir.
Q Ağır yükleri yerden belli bir yüksekliğe çıkarmak zor olduğu zaman eğik düzlem
(rampa) kullanılarak yükün ağırlığından daha küçük bir kuvvetle istenilen yük- l )
sekliğe çıkarılması sağlanır. Kuvvet (F)
Q Eğik düzlem kullanılarak işten ve enerjiden kazanç sağlanamaz, ancak işi yap- Eğik düzlemin boyu ( Eğik düzlemin yüksekliği (h)
mada kolaylık ve her zaman kuvvetten kazanç sağlanır. Yük
Q Yükseklik sabit kalmak şartıyla, eğik düzlemin boyu (rampanın boyu) arttıkça P
yüke uygulanan kuvvette o kadar azalır, kuvvetten kazanç artar.
Q Eğik düzlemin yüksekliği (dikliği) arttıkça uygulanan kuvvet artar, kuvvetten (F . l = P . h)
kazanç azalır. Yükseklik (diklik) azaldıkça kuvvetten kazanç artar.
Q Engelli rampaları, merdiven, kaydırak örnek verilebilir.

Çıkrık

Q Aynı eksen etrafında dönebilen iç içe geçmiş farklı yarıçaplı iki silindir ya da bir silindir ile bir
koldan oluşan düzeneğe çıkrık denir. Çıkrık eksenleri aynı, yarıçapları farklı ve sabit bir eksen R = kuvvet kolu
etrafında dönen silindirlerden oluşan sistemdir. r

Q Çıkrık sisteminde çıkrık kolunu çevirdiğimizde ipin sarılı olduğu silindir dönmeye başlar ve ip bu
silindirin etrafına dolanır. Yük yolu F

Q İp sarıldıkça ipin ucundaki kova yükselmeye başlar. Daha az kuvvetle daha fazla yük kaldırılmış P
olunur. (F . R = P . r)

Q Çıkrık kolunun yarıçapı arttıkça kolu çevirebilmek için uygulanan kuvvet azalır. Ancak kolu çevirir-
ken daha büyük daireler oluşturulduğundan kuvvetten kazanç sağlanırken yoldan kayıp meydana
gelir.
F
Q Kolla çevirmeli kahve veya baharat değirmeni, kıyma makinesi, direksiyon, tornavida, kalemtıraş, R
musluk, kapı kolu örnek verilebilir. r
P

Vida

Q Üzerinde eğimli dişler bulunan silindire denir. İki ya da daha fazla parçayı birbirine tutturmaya
yarar.
Q Bir vidanın adımı iki diş arasındaki mesafedir. Vida adımı küçüldükçe veya büyüdükçe kuvvet kazancı
Vida
değişir. adımı
Q Vidalar pek çok yerde kullanılır. Kavanozların ağzı, ampullerin duya yerleştirilen dip kısımları birer
vida düzeneğidir.

134 Markaj Yayınları / 8. Sınıf Fen Bilimleri
MARKAJ YAYINLARI