Page 163 - 9. Sınıf Türk Dili Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ GÜNLÜK / BLOG § 163
163

FİİLLER
FİİLDE ÇATI

* Fiilin cümlede nesne ve özne ile olan ilgisine fiilin çatısı denir. Bu ilgiden dolayı fiil çatısı nesne-
lerine göre ve öznelerine göre olmak üzere ikiye ayrılır.

* Çatı özelliği yalnızca fiil cümlelerinde aranır. İsim cümlelerinde çatı özelliği aranmaz.

NESNELERİNE GÖRE FİİL ÇATILARI
EDİTÖR YAYINEVİ
Geçişli Fiiller: Nesne, yüklemin bildirdiği eylemden etkilenen varlıktır. Nesne alabilen yüklemlere (çekimli
eylemlere) geçişli fiil denir. Geçişli fiiller “kimi, neyi, ne?” sorularına yanıt verebilirler.
» Yaklaşık yirmi yıldır şiir yazıyorum.

» Kollarını iki yana açtı.

» Öğretmenini haftada bir iki kez arardı.
» Kitapları özenle rafa yerleştiriyordu.
» İşle ilgili sorunlarını bize anlattı.

* Yukarıdaki cümlelerde geçen altı çizili eylemler “kimi, neyi, ne?” sorularına yanıt verdiğinden
geçişlidir.

Geçişsiz Fiiller: Nesne alamayan, “kimi, neyi, ne?” sorularına yanıt veremeyen fiillere geçişsiz fiil denir.
» Kendisine uğramadık diye bize çok kızmıştı.
» Sabahları en az bir saat yürüyorum.
» Otobüse yetişmek için koşuyormuş.

» Birkaç saattir aynı sandalyede oturuyor.
» Tedavi olduğumu öğrenince sevinçten ağlamış.

* Yukarıdaki cümlelerde geçen altı çizili eylemler “kimi, neyi, ne?” sorularına yanıt vermediğinden
geçişsizdir.
Oldurgan Çatılı Fiiller: Geçişsiz bir fiilin üzerine “-r, -t, -tır” eklerinden birinin getirilerek fiilin geçişli
yapılmasına “oldurgan fiil” denir.

» Yazar güldü. (geçişsiz) » Yazarı güldürdü. (oldurgan).
* Geçişsiz bir eylem olan “gülmek” sözcüğü oldurganlık eki olan “-dir”i alarak geçişli hâle gelmiştir.

» Araba durdu. (geçişsiz) » Arabayı durdurdu. (oldurgan)
* Geçişsiz bir eylem olan “durmak” sözcüğü oldurganlık eki olan “-dir”i alarak geçişli hâle gelmiştir.