Page 61 - 9. SINIF FAVORİ TARİH DEFTERİM

4. ÜNİTE: İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI ÖZETİN ÖZETİ

İç asya'da kurulan türk devletlerİ

Q İlk Türk devletlerinde toplum yapısı; oguş (aile), ailelerin birleşmesiyle urug (aile birliği), urugların birleşmesiyle de budun (millet)
ve il (devlet) meydana gelmiştir.

Asya (Büyük) Hun Devleti (MÖ 220 - MS 216) I. Kök Türk Devleti (552 - 630)

Q Asya Hunları, tarihte bilinen ilk teşkilatlı Türk devletidir. Q Kök Türkler Bumin Kağan önderliğinde Avarları yıkarak

Q Merkezi Ötüken olan Asya Hunlarının bilinen ilk hükümdarı Ötüken merkezli I. Kök Türk Devleti’ni kurdular.
Teoman’dır. Q Bumin Kağan, ülkeyi doğu-batı olarak iki idari birime ayırdı.

Q Devletin en parlak dönemi Mete Han Dönemi’dir. Q Batı bölümünü yönetmekle kardeşi İstemi Yabgu’yu
görevlendirdi.
Q Mete Han Asya’daki Türk boylarını bir yönetim altında
toplamıştır. Q Devletin en parlak dönemi Mukan Kağan Dönemi’dir.
Q Asya Hun Devleti, en geniş sınırlara Mete Dönemi’nde Q İstemi Yabgu, Sasaniler ile iş birliği yaparak Akhun Devle-
ulaşmıştır. ti’nin yıkılmasını sağladı.
Q Hun Devleti MÖ 54’te Doğu ve Batı olmak üzere ikiye Q İpek Yolu’nun Sasani egemenliğine geçmesini engellemek
ayrıldı. için de Bizans ile anlaşma yapıp Sasanilerle mücadele etti.
Q Çiçi önderliğindeki Batı Hunlarına MÖ 36’da Çinliler son Q Mukan Kağan’ın ölümünden sonra yerine kardeşi Taspar
verdi. Kağan (Ta-po) geçti.
Q Çin hakimiyetindeki Doğu Hunları bağımsızlığına kavuşsa Q Tapo Kağan’ın ölümünden sonra yaşanan taht mücadele-
da taht kavgaları nedeniyle Kuzey ve Güney Hunları olmak leri I. Kök Türk Devleti’nin sarsılmasına neden oldu.
üzere ikiye ayrıldı. Q Devlet Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı.

Q Kuzey Hunları MS 155’de Siyenpilerin saldırıları sonucu Q Doğu Kök Türk Devleti 630 yılında Çin tarafından yıkıldı.
yıkıldı.
Q Batı Kök Türk Devleti ise Çin’e bağlı olarak yaşadı.
Q Güney Hunları ise Çinliler tarafından MS 216’da yıkıldı.

II. Kök Türk (Kutluk) Devleti (682 - 742) Uygur Devleti (744 - 840)

Q Türkler I. Kök Türk Devleti’nin yıkılışından sonra 50 yılı Q Kutluk Bilge Kül Kağan liderliğinde Ordubalık (Karabalga-
aşkın bir süre Çinlilerin esaretinde yaşadılar. sun) merkez olmak üzere bağımsız Uygur Devleti’ni kur-

Q Kürşat Ayaklanması'nın ardından bağımsızlıklarını dular.
kazanma adına 648,679 ve 681 yılında üç girişimde daha Q Devletin en parlak dönemi Moyen-Çor Dönemi'dir.
bulundular. Q Moyen Çor, Türk birliğini yeniden sağladı.

Q Kutluk Kağan liderliğinde birleşerek bağımsızlıklarını Q Bögü Kağan Dönemi’nde Mani dini kabul edilerek devletin
kazandılar. resmi dini hâline getirildi.

Q Ötüken merkezli II. Kök Türk Devleti’ni kurdular. Q Mani dininin etkisiyle Uygurlar savaşçı özelliklerini kaybe-
Q Kutluk Kağan "İlteriş" (Devleti derleyen, toplayan) unva- tiler.
nını aldı.
Q Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
Q Devletin en parlak dönemi Bilge Kağan Dönemi'dir. Q 840 yılında Kırgızlar Uygur Devleti’ne son verdi.
Q Bilge Kağan'dan sonra tahta çıkan kağanlar başarılı ola- Q Başka bölgelere göç etmek zorunda kalan Uygurlar Sarı
madılar. (Kansu) Uygurları ve Turfan Uygurları adında iki ayrı dev-
Q Devlet, Karluk Basmil ve Uygurların ortak saldırısı sonucu let kurdular.
yıkılmıştır.
Q İki devlet zamanla Moğol egemenliğine girmiştir.

Markaj Yayınları / 9. Sınıf Tarih 61
MARKAJ YAYINLARI