Page 23 - 10_cografya_ogretmenin

DOĞAL SİSTEMLER 21
Akarsu Aşındırma Şekilleri

ˇ Vadi, plato, dev kazanı, peribacaları, kırgıbayır, peneplen, menderes ve seki (taraçalar) dir.

a. Vadi

YAYINEVİ
V biçiminde vadi Boğaz biçiminde vadi Kanyon biçiminde vadi Geniş tabanlı vadi
(Kertik, Çentik) (Yarma)
Akarsuyun yatağını enine ve derinlere doğru aşındırmasıyla oluşan çanaklardır.
ˇ Çentik Vadi: Akarsuyun sürekli derine aşındırmasıyla oluşan V biçimindeki vadilerdir. Dağ-
lık arazilerde Doğu Anadolu ve Karadeniz’de yaygındır.
ˇ Boğaz Vadi: Boyuna uzanan dağ sıralarını akarsuyun enine yarmasıyla oluşurlar. Dik ya-
maçlı ve derin vadilerdir. U biçimindedirler. Karadeniz ve Akdeniz’de görülür.
ˇ Kanyon Vadi: Daha çok kalkerli arazide oluşan dik ve taraçalı vadi türüdür. Örneğin;
Akdeniz’de Göksu Vadisi

ˇ Geniş Tabanlı Vadi: Eğim azalması sonucu akarsuyun yatağını yana aşındırmasıyla oluşur.
EDİTÖR
Ege’de görülür.
ˇ Asimetrik (Yatık Yamaçlı) Vadi: Farklı dirençteki kayaçların bir yamacı hızlı, diğer yamacı
yavaş aşınır. Bunun sonucunda yamaçların biri yatık, diğeri dik olur.

b. Plato
ˇ Akarsular tarafından yarılmış çevresine göre yüksek ve geniş
düzlüklerdir. Aşınım (Çatalca - Kocaeli), karstik (Teke - Taşe-
li), lav (Erzurum - Kars - Ardahan) ve yatay duruşlu (tabaka
düzlüğü) (Obruk - Haymana - Cihanbeyli - Bozok - Uzunyayla
- Yazılıkaya) olmak üzere sınıflandırılır.

c. Dev Kazanı
ˇ Akarsuyun çağlayan (şelale) oluşturduğu yerlerde görülür.
Yukarıdan dökülen su, yeri oyarak çukurluk oluşturur. Bu ça-
naklara dev kazanı denir. Örneğin; Düden - Manavgat Şelalesi

d. Peribacaları

ˇ Üstte sert, altta tüf gibi yumuşak ve geçirimsiz tabakala-
rın bulunduğu yerlerde selinti sularının etkisiyle oluşur. İç
Anadolu’da Nevşehir - Ürgüp - Göreme’de yaygındır.