Page 20 - 10_edebiyat_ogretmenin

18 GİRİŞ
TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABELER

GÖKTÜRK (ORHUN) ALFABESİ

ˇ Türklerin kullandığı ilk alfabedir. Türkler ara-
sında VII-IX. yüzyıllar arasında yaygın olarak
kullanılmıştır.
ˇ Alfabede kullanılan yazı tarzına “runik” denir.
YAYINEVİ
ˇ Bu alfabe Danimarkalı William Thomsen tara-
fından çözülmüştür. Göktürk alfabesiyle 732
yılında yazılan Orhun Yazıtları, Türk edebiya-
tının yazılı ilk eseri sayılmaktadır.
ˇ 38 harften oluşan alfabenin 4’ü sesli, 26’sı
sessiz, 8’i ise bitişken harftir. Sağdan sola ve
yukarıdan aşağıya doğru yazılır. Harfler birbiriyle bitişmez; taş ve eşya üzerine kazınmaya
elverişlidir.

UYGUR ALFABESİ

ˇ Türklerin Göktürk alfabesinden sonra kullandıkları
alfabedir.
ˇ VIII. yüzyıldan XVIII. yüzyıla kadar Doğu
Türkistan’dan İstanbul’a kadar geniş bir alanda kul-
lanılmıştır. EDİTÖR

ˇ Bu alfabe Ârâmî kökenli Soğd alfabesinden çıkmıştır.
Genellikle Uygur yazısı olarak bilinir.
ˇ Uygur alfabesiyle yazılmış eserlerin çoğunu Budizm,
Maniheizm ve Hristiyanlığa ait metinler meydana ge-
tirir.

ˇ Sekiz Yükmek, Altun Yaruk, Çaştani Hikâyesi, Kalyanamkara Papamkara gibi Uygur eserleri
bu alfabeyle yazılmıştır. Uygur eserleri içinde Göktürk alfabesiyle yazılan tek eser “Irk
Bitig” adlı fal kitabıdır.

ˇ Bu alfabe Türkler İslâmiyet’i kabul ettikten sonra da kullanılmıştır. Kutadgu Bilig’in üç
nüshasından biri Uygur harfleriyle yazılmıştır.
ˇ 18 harften oluşan alfabenin 4’ü sesli 14’ü sessiz harftir. Arap alfabesinde olduğu gibi
harfler başta, ortada ve sonda farklı biçimde yazılmaktadır.