Page 20 - 10_edebiyat_ogretmenin
P. 20

18                                                                      GİRİŞ
                          TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABELER

          GÖKTÜRK (ORHUN) ALFABESİ

              ˇ Türklerin kullandığı ilk alfabedir. Türkler ara-
             sında VII-IX. yüzyıllar arasında yaygın olarak
             kullanılmıştır.
              ˇ Alfabede kullanılan yazı tarzına “runik” denir.
                                                  YAYINEVİ
              ˇ Bu alfabe Danimarkalı William Thomsen tara-
             fından  çözülmüştür.  Göktürk  alfabesiyle  732
             yılında yazılan Orhun Yazıtları, Türk edebiya-
             tının yazılı ilk eseri sayılmaktadır.
              ˇ 38  harften  oluşan  alfabenin  4’ü  sesli,  26’sı
             sessiz, 8’i ise bitişken harftir. Sağdan sola ve
             yukarıdan aşağıya doğru yazılır. Harfler birbiriyle bitişmez; taş ve eşya üzerine kazınmaya
             elverişlidir.

          UYGUR ALFABESİ

              ˇ Türklerin  Göktürk  alfabesinden  sonra  kullandıkları
             alfabedir.
              ˇ VIII.   yüzyıldan   XVIII.   yüzyıla   kadar   Doğu
             Türkistan’dan İstanbul’a kadar geniş bir alanda kul-
             lanılmıştır.  EDİTÖR

              ˇ Bu alfabe Ârâmî kökenli Soğd alfabesinden çıkmıştır.
             Genellikle Uygur yazısı olarak bilinir.
              ˇ Uygur alfabesiyle yazılmış eserlerin çoğunu Budizm,
             Maniheizm ve Hristiyanlığa ait metinler meydana ge-
             tirir.

              ˇ Sekiz Yükmek, Altun Yaruk, Çaştani Hikâyesi, Kalyanamkara Papamkara gibi Uygur eserleri
             bu alfabeyle yazılmıştır. Uygur eserleri içinde Göktürk alfabesiyle yazılan tek eser “Irk
             Bitig” adlı fal kitabıdır.

              ˇ Bu  alfabe  Türkler  İslâmiyet’i  kabul  ettikten  sonra  da  kullanılmıştır.  Kutadgu  Bilig’in  üç
             nüshasından biri Uygur harfleriyle yazılmıştır.
              ˇ 18  harften  oluşan  alfabenin  4’ü  sesli  14’ü  sessiz  harftir.  Arap  alfabesinde  olduğu  gibi
             harfler başta, ortada ve sonda farklı biçimde yazılmaktadır.
   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25