Page 123 - 11_edebiyat_ogretmenin
P. 123
ROMAN 121
ˇ Yüklem Eksikliği:
ˇ Daha çok sıralı ve bağlı cümlelerde görülen anlatım bozukluğudur. Burada özneye uygun
olan yüklemin kullanılmayışından ve öznelerin ortak yükleme bağlanmasından dolayı anla-
tım bozukluğu meydana gelir.
F Yazarın Ankara anılarını sen, çocukluk şiirlerini de ben okuyayım.
Bu cümle sıralı bir cümledir ancak ilk cümlenin yüklemi belirtilmemiştir. İlk cümlenin öznesi
olan “sen” sözcüğünden sonra “oku” sözcüğü gelirse her iki yüklem de belirtilmiş ve anlatım
bozukluğu ortadan kalkmış olur.
F Çiftlikteki işleri babam, iş yerinin sorumluluğunu da ben üstlenmiştim.
Cümlenin “babam” ve “ben” olmak üzere iki öznesi vardır. “Ben” öznesinin yüklemi (üstlen-
miştim) belirtilmiştir. Ancak birinci özne (babam) için herhangi bir yüklem belirtilmemiştir.
Cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için “babam” sözcüğünden sonra “üstlenmişti” yüklemi
getirilmelidir. YAYINEVİ
F Yardıma ihtiyacı olanların dün de bugün de elinden tutarız.
Cümlede kullanılan yüklem farklı zamanlara ait sözcüklere yani zaman zarflarına bağlanmışsa
EDİTÖR
yüklem de bu farklı zamanlara göre çekimlenmelidir. Bu cümlede anlatım bozukluğunu gidermek
için şu değişikliğin yapılması gerekir: Yardıma ihtiyacı olanların dün de elinden tuttuk, bugün
de tutarız.
ˇ Özne-Yüklem Uyumsuzluğu:
ˇ Anlam ve ifade bakımından nitelikli bir cümlede özne ile yüklem arasında tekillik-çoğul-
luk, olumluluk - olumsuzluk ve kişi bakımından uyum olmalıdır. Özne ile yüklem arasındaki
uyumu şu başlıklar altında inceleyebiliriz:
a. Tekillik - Çoğulluk Uyumu
ˇ Eylem adları, bitki ve hayvan adları, organ adları ve zaman adları bir cümle içerisinde çoğul
özne olarak kullanılırsa yüklem tekil olur. Özne insan ve çoğulsa yüklem hem tekil olarak hem
de çoğul olarak kullanılabilir. Aşağıdaki örneklerde öznelerin ve yüklemlerin altı çizilmiştir.
F Okyanus tabanındaki sarsıntılar devam ediyor.
F Saatler bir an gibi geçiyordu.
F Çiçekler açıyor, kuşlar durmaksızın ötüyordu.
F Atlar acı acı kişniyor, toynakları yeri çiğniyordu.
F Gözlerim bir ara kitabın kapağına düşülmüş küçük bir nota takıldı.