Page 123 - 11_edebiyat_ogretmenin
P. 123

ROMAN                                                                     121
              ˇ  Yüklem Eksikliği:

          ˇ   Daha çok sıralı ve bağlı cümlelerde görülen anlatım bozukluğudur. Burada özneye uygun
             olan yüklemin kullanılmayışından ve öznelerin ortak yükleme bağlanmasından dolayı anla-
             tım bozukluğu meydana gelir.

              F    Yazarın Ankara anılarını sen, çocukluk şiirlerini de ben okuyayım.
          Bu cümle sıralı bir cümledir ancak ilk cümlenin yüklemi belirtilmemiştir. İlk cümlenin öznesi
          olan “sen” sözcüğünden sonra “oku” sözcüğü gelirse her iki yüklem de belirtilmiş ve anlatım
          bozukluğu ortadan kalkmış olur.

              F    Çiftlikteki işleri babam, iş yerinin sorumluluğunu da ben üstlenmiştim.
          Cümlenin  “babam”  ve  “ben”  olmak  üzere  iki  öznesi  vardır.  “Ben”  öznesinin  yüklemi  (üstlen-
          miştim) belirtilmiştir. Ancak birinci özne (babam) için herhangi bir yüklem belirtilmemiştir.
          Cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için “babam” sözcüğünden sonra “üstlenmişti” yüklemi
          getirilmelidir.                         YAYINEVİ

              F    Yardıma ihtiyacı olanların dün de bugün de elinden tutarız.
          Cümlede kullanılan yüklem farklı zamanlara ait sözcüklere yani zaman zarflarına bağlanmışsa
                      EDİTÖR
          yüklem de bu farklı zamanlara göre çekimlenmelidir. Bu cümlede anlatım bozukluğunu gidermek
          için şu değişikliğin yapılması gerekir: Yardıma ihtiyacı olanların dün de elinden tuttuk, bugün
          de tutarız.
              ˇ  Özne-Yüklem Uyumsuzluğu:

          ˇ   Anlam ve ifade bakımından nitelikli bir cümlede özne ile yüklem arasında tekillik-çoğul-
             luk, olumluluk - olumsuzluk ve kişi bakımından uyum olmalıdır. Özne ile yüklem arasındaki
             uyumu şu başlıklar altında inceleyebiliriz:

          a. Tekillik - Çoğulluk Uyumu

              ˇ Eylem adları, bitki ve hayvan adları, organ adları ve zaman adları bir cümle içerisinde çoğul
             özne olarak kullanılırsa yüklem tekil olur. Özne insan ve çoğulsa yüklem hem tekil olarak hem
             de çoğul olarak kullanılabilir. Aşağıdaki örneklerde öznelerin ve yüklemlerin altı çizilmiştir.

              F    Okyanus tabanındaki sarsıntılar devam ediyor.
              F    Saatler bir an gibi geçiyordu.

              F    Çiçekler açıyor, kuşlar durmaksızın ötüyordu.
              F    Atlar acı acı kişniyor, toynakları yeri çiğniyordu.
              F    Gözlerim bir ara kitabın kapağına düşülmüş küçük bir nota takıldı.
   118   119   120   121   122   123   124   125   126   127   128