Page 121 - 11_edebiyat_ogretmenin

ROMAN 119
ˇ Deyimin Yanlış Anlamda Kullanılması:

ˇ Bir olay ya da durumu anlatan, kalıplaşmış sözler olan deyimlerin cümlenin anlamına uygun
olarak kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açmaktadır.

F Sınavı kazanamadığını öğrenince etekleri zil çaldı, kara kara düşünmeye başladı.
Yukarıdaki cümlede geçen “etekleri zil çalmak” deyimi çok sevinmek, mutlu olmak anlamını
karşılar. Ancak cümle böyle bir anlama uygun değildir. Cümledeki anlamı karşılayacak en uygun
deyim “telaşlanmak, korkmak” anlamına gelen “etekleri tutuşmak”tır.
YAYINEVİ
F Kendisini ziyarete gelen arkadaşlarına “bu ne güzellik” deyince Sinem üstüne alındı.

“Üstüne alınmak” deyimi olumsuz bir durum için kullanılır ancak cümlede olumlu bir durumdan
bahsedilmektedir. Bu nedenle deyimin anlamı ile cümlenin anlamı birbirine uymamaktadır.

F En küçük sesten irkilen, burnunun dikine giden, korkak bir kadındı.
“Burnunun dikine gitmek” deyimi, anlam bakımından bu cümleye uymamıştır. Bu deyim; kimsenin
önerilerini dinlememek, hep kendi bildiğini yapmak anlamındadır. Oysa cümlede bir kadının ne
kadar korkak ve tedirgin olduğundan söz edilmektedir.

EDİTÖR
F Sınavın iptal edildiğini öğrenince üzüntüden yüreğime iniyordu.
“Yüreğine inmek” deyimi bir olay ya da durum karşısında çok korkmak anlamında kullanılır. Oysa
bu cümlede anlatılan duygu korku değil, üzüntüdür.

F Bu yıl yeniden sınava hazırlanması için çok ısrar ettim, kırk dereden su getirdim
fakat yine de onu ikna edemedim.
Deyimlerin anlam bakımından uyumsuz cümleler içinde kullanılması nasıl anlatım bozukluğuna yol
açıyorsa sözcüklerinden birinin değiştirilmesi de anlatım bozukluğu sayılır. “Kırk dereden su
getirmek” deyimi yanlış kullanılmıştır. Bu deyim kullanıldığı cümleye anlam bakımından uygundur.
Ancak bir sözcüğü yanlış söylendiği için yapı bakımından bozulmuştur. Bu deyimin doğru şekli
“bin dereden su getirmek”tir.

YAPI (DİL BİLGİSİ) BAKIMINDAN ANLATIM BOZUKLUKLARI

ˇ Cümlede yargının net olarak anlaşılabilmesi, cümlenin ortak dilin yerleşik kurallarına uygun
olmasına bağlıdır. Bu da cümledeki unsurların yerinde kullanılmasıyla, ögeler arasındaki
bağlantının sağlanmasıyla mümkündür. Bazı anlatım bozuklukları dil bilgisi kurallarının iyi
bilinmemesinden ya da göz ardı edilmesinden kaynaklanır. Bu bakımdan anlatım bozukluk-
larını belirleyebilmek için sözcüklerin yapıları, tamlamaların yapılışları, noktalama kuralları
ve cümlenin ögeleri hakkında yeterince bilgi edinmiş olmak gerekir.