Page 61 - 7-sinif-vip-tum-dersler-konu-anlatimli-22

DEMOKRASININ SERÜVENI - A
DEMOKRASININ SERÜVENI - ATATÜRK VE DEMOKRASITATÜRK VE DEMOKRASI 6. ÜNITE 441
DEMOKRASININ SERÜVENI
DEMOKRASININ SERÜVENI • Türk devletlerinin başında han, hakan, kağan gibi un-
• Günümüz demokrasisinin temelleri eski Yunan toplu- vanlar taşıyan hükümdarlar bulunurdu.
munda ortaya çıkmıştır. Site adı verilen kent devletleri • Hükümdarlara Gök Tanrı tarafından devlet yönetme
vardı ve bu siteler birbirinden bağımsızdı. Bu siteler- yetkisi verildiğine inanılırdı. Bu yetkiye Kut denirdi.
de halk agora denilen meydanda toplanıp bir meclis • Inanca göre kut, kan yoluyla babadan oğula geçerdi.
oluşturuyordu. Bu meclise sadece hür erkekler katı-
labiliyordu. Bu uygulama tarihte bilinen ilk demokrasi • Hükümdara yönetim işlerinde kurultay adı verilen
örneğidir. meclis yardım ederdi.
• MÖ 5. yüzyılda Roma'da 12 Levha Kanunları'nda va- • Kurultayda genellikle son söz hakana ait olduğundan

tandaşlık hukuku ile devlet ve vatandaş ilişkileri dü- meclis sadece danışma niteliği taşımaktaydı.
zenlenmiştir. Divan: Türklerin Islamiyet'i kabul etmesiyle birlikte toy ve
• 1215 yılında Ingiltere'de ilan edilen Magna Carta ile kurultay yerini divan adı verilen meclisler almıştır.
kralın yetkileri sınırlandırılırken halka da bazı haklar • Divan-ı Hümayun'da devlet işleri askerlik konuları,
tanınmıştır. hatta bazı şikâyet ve davalar görüşülerek burada ka-
• 1689 yılında Ingiltere'de ilan edilen Haklar Bildirisi'yle rara bağlanırdı.
kralın bazı yetkileri sınırlandırılmış, soylulara ve diğer • Türk tarihinde yaşanan demokratikleşme hareketleri-
yurttaşlara bazı hak ve özgürlüklerin tanınması öngö- nin ilk adımı 1839'da Sultan Abdülmecid Dönemi'nde
rülmüştür. ilan edilen Tanzimat Fermanı'dır.
• 1789'da Fransız Ihtilali ile mutlak monarşi yıkılarak • Ilan edilen bu ferman ile kanun önünde herkes eşit
cumhuriyet yönetimi kurulmuştur. 1948'de Insan Hak- sayılmıştır.
ları Evrensel Bildirgesi ilan edilmiş ve bireylerin hak ve
özgürlükleri güvence altına alınmıştır. • Hatta 1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanı ile gay-
rimüslimlere daha çok hak verilmiştir.
Doğrudan demokrasi: Eski Yunan toplumlarında oldu-
ğu gibi halkın bir yerde toplanıp oy kullanarak karar ver- • 1876 yılında II. Abdülhamit Dönemi'nde I. Meşruti-
mesidir. yet'in ilan edilmesiyle ilk kez anayasal düzene geçil-
miştir.
Temsili demokrasi: Halkın, kendini temsil edecek kişile-
ri seçmesidir. Ülkemizde ve birçok ülkede temsili demok- • Bu dönemde açılan Mebusan Meclisi'nde Müslüman
rasi yöntemi uygulanmaktadır. Meclisin bir kararı almakta ve gayrimüslimlerden oluşan, halkın seçtiği Mebusan
zorlanması veya kendi içinde uyuşmazlığa düşmesi so- meclisi ve padişah tarafından seçilen 26 üyesi bulu-
nucunda halk oylaması yapılarak karar alınır. Buna Refe- nan Ayan Meclisi oluşturuldu.
randum (halk oylaması) denir. • Osmanlı Devleti'nin ilk anayasası olan Kanun-i Esa-
si'nin 23 Aralık 1876'da ilan edilmesi ile padişahın yet-
kileri ilk kez anayasa ile sınırlandırılmıştır.
Demokrasinin Temel İlkeleri • II. Meşrutiyet'in ilanı (1908) ile Osmanlı Devleti'nde
Milli Egemenlik: Yönetme yetkisinin millete ait ol- parlamenter yönetime geçilmiş ve halk seçme ve se-
ması demektir. Demokraside egemenlik halka aittir. çilme hakkını kullanarak seçimlere katılmıştır.
Eşitlik: Hakların kullanılmasında ayrım yapılmama-
sıdır. Demokraside eşitlik, yasalar önünde eşitliktir. ATATÜRK VE DEMOKRASITATÜRK VE DEMOKRASI
A
Özgürlük: Bireyin başkalarının haklarına zarar ver- • Türkiye Cumhuriyeti'nin ege-
meden istediğini yapabilmesidir. menlik anlayışı Mustafa Kemal
Çoğulculuk: Demokraside her görüşe, anlayışa ve Atatürk tarafından 22 Haziran
inanışa saygı gösterilir. Bu görüş ve anlayışların si- 1919 yılında yayımlanan Amas-
yasi partilerle temsil edilmesine fırsat verilir. ya Genelgesi'nde; "Milletin

Katılım: Demokrasiler etkin ve aktif yurttaşlara ge- istiklalini (bağımsızlığını) yine
reksinim duyar. Yurttaşlar seçme ve seçilme hakla- milletin azim ve kararı kurtara-
rıyla yönetime iradesini yansıtır. caktır." maddesiyle şekillenerek köklü bir değişikliğe
uğradı.

EDİTÖR YAYINEVİ