Page 41 - 10-sinif-cografya-odn

ÇEVRE VE TOPLUM 141
ˇ Tsunamiler derin denizlerde fazla hisse- ˇ Can kayıplarının büyük bir kısmı açık
dilmez, ancak sığ kıyılarda 30 metreyi arazide, su içinde, elektrikli araçlarla
geçen dalgalara neden olur. uğraşırken, iş makineleri kullanırken
ˇ Yeryüzünde tsunamilere en sık Büyük veya telefonla konuşurken gerçekleş-
ve Hint okyanusları kıyılarında rastlanır. mektedir.
ˇ Atlas Okyanusu ve Akdeniz kıyıları tsu- ˇ Şimşek ve yıldırım olayları havadaki su
nami bakımından riskli bölgelerdir. Ayrı- buharıyla ilgili olduğundan daha çok ya-
ca bu bölgelerde depremler ve volkanik ğışlı bölgelerde görülmektedir.
olaylar sık görülmektedir. ˇ Her mevsim yağışlı olan Ekvator ve ok-
ˇ Tsunami yüzlerce km uzaklıktaki alanla- yanusal iklim bölgelerinde bu tür olayla-
anormal su düzeyi değişimi ilk dalganın YAYINEVİ
rı da etkilemektedir. Örneğin; 1960 yılın- ra yıl boyunca rastlanır.
da Şili’deki depremden sonra meydana ˇ Akdeniz, muson iklim bölgelerinde ise
gelen tsunami Japonya, Hawaii ve Fili- bu tür olaylara daha çok yağışlı bölge-
pinler’de de etkili olmuştur. Bunun sonu- lerde rastlanır.
cunda can ve mal kayıpları yaşanmıştır. ˇ Kutuplarda bu tür olaylar görünmez.
ˇ Tsunami ilk oluştuğunda tek bir dalgadır Örneğin; 2017 yılında yıldırım düşmesi
ancak kısa bir süre içerisinde üç ya da sonucu 31 kişi yaşamını yitirmiştir.
beş dalgaya dönüşerek çevreye yayıl-
maya başlar. ORMAN YANGINI
ˇ Bu dalgaların birincisi ve sonuncusu çok
zayıftır ancak diğer dalgalar etkilerini kı-
yılarda şiddetli biçimde hissettirebilecek
bir enerjiyle ilerlerler.
EDİTÖR
ˇ Bu nedenle depremlerden kısa bir süre
sonra kıyılarda görülen yavaş ama

geldiğini gösterir.
ˇ Bu değişim, arkadan gelecek olan çok ˇ Canlı ve cansız her şeyin yanmasına
kuvvetli dalgaların ilk habercisi de ola- neden olan orman yangını önemli doğal
bilir. afetlerden biridir.
ˇ Depremden hemen sonra kıyılardan ˇ Yıldırım düşmesi, volkanik patlamalar
uzaklaşıp yüksek yerlere çıkılmalıdır. ve aşırı sıcaklar orman yangınlarına ne-
ˇ Tsunami Japoncada liman dalgası anla- den olmaktadır.
mına gelir. ˇ Nemli ve yağışlı bölgeler orman yangın-
ˇ Büyük can ve mal kaybına neden olur. larını azaltmaktadır.
Okyanuslarda daha fazla etkilidir. ˇ Nemin az olması orman yangınını arttır-
ˇ Tsunami dalgası içinde canlıların hare- maktadır.
ket etmesi olanaksızdır. ˇ Şiddetli rüzgâr yangının yayılmasında
büyük bir etkiye sahiptir.
ˇ 26 Aralık 2004 tarihinde Endonezya’nın
Sumatra Adası açıklarında yaşanan ˇ Orman yangınlarında yer şekillerinin de
deprem ve sonrasında oluşan tsunami büyük bir etkisi vardır.
150 binden fazla insanın ölmesine ne- ˇ Yamaçtan yukarıya doğru gelişen yan-
den olmuştur. gınlar hızla ilerler.
YILDIRIM ˇ Düz arazilerde yangının ilerleme hızı
ˇ Bulutla yer arasındaki elektrik iletimine daha düşüktür.
yıldırım denir. ˇ Orman yangınları en çok Afrika ve Gü-
ˇ Yıldırımlar can kaybına ve yangınlara ney Amerika kıtalarında görülmektedir.
neden olmaktadır.