Page 51 - 10_edebiyat_ogretmenin

GEZİ YAZISI 9. ÜNİTE 173

GEZİ YAZISI
ˇ Bir yazarın, çeşitli sebeplerle yurt için-
de veya yurt dışında gezdiği ve gördü-
ğü yerlerdeki gözlem, tespit, deneyim
ve yorumlarını canlı ve etkileyici bir dille
aktardığı yazı türüne gezi yazısı denir.
Gezi, seyahatname olarak da adlandı-
rılmaktadır. Gezi yazılarını yazan kişi-
EDİTÖR YAYINEVİ
lere de seyyah veya gezgin adları ve-
rilmektedir. Gezi yazılarının konusunda
bir sınırlama yoktur. Gezilebilecek her
yer oraya gitmek, orada bulunmak kay-
dıyla gezi yazısına konu olabilir. Bu tür metinlerde en önemli husus, gidilen yeni mekâ-
na ait gözlem ve tespitlerdir. Ancak bu gözlem ve izlenimler arasında bir denge, ölçü
olmak zorundadır. Gidilen yerlere ait tabii güzellikler yanında tarih, coğrafya, edebiyat,
kültür, sanat, bilim ve teknoloji, gelenek ve görenekler, mimarî, şehircilik, siyaset gibi
pek çok alanda tespit ve değerlendirmelerin yapılması; çok yönlü ve hemen her türde
ayrı ayrı görebileceğimiz konuların bir arada ele alınması, gezi yazısını edebî bir tür
olmakla birlikte aynı zamanda çeşitli araştırmalar yapılırken de başvurulacak kaynaklar
arasına koyar.

Gezi yazılarının şekil ve içerik özellikleri şunlardır:
ˇ Gezi yazılarında çoğu kez kronolojik zamanlı plân uygulanır. Gezi için yapılan
hazırlıklar; yolculuk, yolculuk sırasında görülen ilgi çekici olaylar; varış, varıştaki
ilk izlenimler ve seyahat süresince görülen yerler olarak sıralanabilir.
ˇ Gezi yazılarında da kendinden önceki söylenmişlerden, yazılmışlardan ayrı olmak
yani özgün olmak önemlidir. Aynı yerler daha önce de başkaları tarafından görül-
müş, yazılmış olabilir. İkinci gidişte görülenlerle, ilk gidişte görülenler arasındaki
farklara bile değinmek gerekir.
ˇ Gezi yazılarında yazar açıklayıcı anlatım, öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım
ve tartışmacı anlatım gibi bütün anlatım yollarından yararlanabilir. Ayrıca okuyu-
cuya değişikliği gösterebilmek için örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme gibi
nesnel verilerden de yardım alabilir.
ˇ Bu türde fotoğraf ve benzeri görsel imkanlardan yararlanılabilir.

GEZI YAZILARININ ÇEŞITLERI
ˇ Gezi yazılarını, yolculuk yapılan yer bakımından ikiye ayırmak mümkündür: Yurt içi gezi
yazıları ve yurt dışı gezi yazıları.
Yurt içi gezi yazıları: Bir yazarın herhangi bir amaçla kendi ülkesinde yaptığı bir yolculuk
sırasında gezip gördüğü yerleri ve edindiği izlenimleri anlattığı yazılardır. Bu tür gezi yazı-
larına Reşat Nuri Güntekin’in “Anadolu Notları”nı örnek gösterebiliriz.
Yurt dışı gezi yazıları: Bir yazarın kendi ülkesi dışında yaptığı gezi ve incelemelerinin
bir ürünüdür. Bu tür gezi yazılarına da Falih Rıfkı Atay’ın “Deniz Aşırı” adlı eserini göste-
rebiliriz.