Page 85 - 10. SINIF BİYOLOJİ FAVORİ DEFTERİM

3. ÜNİTE: EKOSİSTEM EKOLOJİSİ VE GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI ÖZETİN ÖZETİ

Ekolojik Piramit (Besin Piramidi): Ekosistemde yer alan canlıla- ÜÇÜNCÜL TÜKETİCİLER
rın enerji, sayı ve biyokütle faktörleri dikkate alınarak hazırlanan 1 J 4. trofik düzey
dikey dizilimdir. AYRIŞTIRICILAR 10 J İKİNCİL TÜKETİCİLER
3. trofik düzey
Q Canlılar aldıkları enerjinin %10'unu bir üst basamağa aktarır. 100 J BİRİNCİL TÜKETİCİLER
2. trofik düzey
Geriye kalan %90'lık kısmı ise metabolik aktivitede kullanır. Üreticiler
Bu olaya %10 kuralı denir. 1000 J 1. trofik düzey
Besin Piramidi
Q Madde ve enerji kayıplarını gösteren dikey dizilime enerji pira- Besin piramidindeaşağıdan yukarıya doğru çıkıldıkça;
midi denir. Birey sayısı azalır. Biyokütle azalır.

Q Ekosistemde etkili olan türlere kilit taşı tür, değişen çevre Zehirli madde birikimi artar. Aktarılan enerji azalır.
şartlarına bağlı olarak sayıları hızla artan ve besin ağına Genellikle vücut büyüklüğü artar. Enerji kaybı artar.
zarar veren türlere istilacı tür denir.
Biyolojik Birikim
Canlıların yedikleri besinlerle birlikte alınan bazı zehirli maddeler vücuttan boşaltım ya da sindirim yoluyla dışarı atılır. Bazı
maddeler ise vücutta parçalanmaz ve değişik dokular içerisinde birikir.
Q Alt trofik basamakta bu zehirli maddeler besin zinciri yoluyla üst basamaklara aktarılır. Zehirli maddeler üst trofik
basamaklarda daha yoğun hale gelir. Bu olaya biyolojik birikim denir.
Q Biyolojik birikimin en fazla ve en yoğun olduğu basamak besin zincirinin son basamağıdır.

Doğada Madde Döngüleri

1. Azot Döngüsü Atmosferdeki serbest azot
Azot canlılar tarafından direkt kullanılamaz. Atmosferdeki azotu canlıların kullanabil-
mesi için;
Q Bazı bakteriler atmosferdeki serbest azotu tutup toprakta nitrat tuzlarına dönüş-
türerek canlıların kullanmasını sağlar. Bu olaya biyotik azot fiksasyonu denir. Denitrifikasyon
Q Yıldırım, şimşek gibi atmosferik olaylar sayesinde azot toprağa geçer. Bu olaya abiyo- Azot bağlayıcı bakteriler
tik azot fiksasyonu denir.

Nitrifikasyon: Amonyağın bitkilerin kullanabileceği nitrata (NO ) 'e dönüşmesi olayıdır. Nitrat
3 Amonyak
Denitrifikasyon: Topraktaki nitrit ve nitrat tuzlarındaki azotun serbest azota dönüştü- Nitrifikasyon
rerek yeniden atmosfere verilmesi olayıdır.

2. Karbon Döngüsü 3. Su Döngüsü
Karbon Döngüsü Yoğunlaşma
Ekosistemde canlı cansız Yeryüzünün 3/4'ü sularla
Atık
varlıklar arasında karbo- Fotosentez Solunum gazlar kaplıdır. Bütün canlılar Terleme Buharlaşma
nun dolaşmasına denir. için yapısal ve işlevsel Yağışlar
Q Fosil yakıtların tüke- öneme sahiptir. Okya-
tilmesi atmosferdeki Organik atıklar nus, deniz gibi su küt- Yer altı su Yeryüzü
CO miktarını artıra- leleri buharlaşarak ve kaynakları su kaynakları
2
rak küresel ısınmaya diğer canlıların solunum
yol açmaktadır. Dolayısıyla atmosferde CO miktarının ve terleme olayları sonucu suyu atmosfere verir. Yağışlarla
2
artması, yeryüzünden geriye yansıyan ısının tutulmasına tekrar yeryüzüne ulaşır.
yol açarak sera etkisine neden olur.

MARKAJ
MARKAJ YAYINLARIYAYINLARI 85
Markaj Yayınları / 10. Sınıf Biyoloji