Page 141 - 10-kimya-beceri-temelli-soru

4.

ÜNİTE KİMYA HER YERDE

KONULAR

• YAYGIN GÜNLÜK HAYAT KİMYASALLARI
• GIDALAR

DATA YAYINLARI

YAYGIN GÜNLÜK HAYAT KİMYASALLARI POLİMERLER: Genellikle birbirini tekrar eden küçük
TEMİZLİK MADDELERİ moleküllerin (mer) zincir halkası şeklinde bağlanma-
ları sonucunda meydana gelmiş olan kimyasalların
Sabun: Uzun karbon (C) zincirli yağ asitlerinin sodyum genel adıdır. Polimer elde etmek için kullanılan kim-
(Na) veya potasyum (K) tuzlarıdır. Yapısında Na içeren-
ler katı veya beyaz sabun, K içerenler ise Arap sabunu yasal maddelere MONOMER adı verilir. Oldukça geniş
veya yumuşak (jel) sabun olarak ifade edilirler. Doğal bir kullanım alanına sahip olan polimerler doğal ve
olan maddelerden elde edildikleri için çevreye daha az yapay olmak üzere iki grup altında sınıflandırılabi-
zararı olan temizlik maddelerindendir. lirler. Proteinler, karbohidratlar, DNA, RNA, lipidler,
nükleik asitler, peptidler, kauçuk doğal polimerlerdir.
Bunun dışında PVC, naylon, teflon, polistiren (PS),
örgü ipleri (PAN -orlon), polyesterler, polietilen (PE),
X Y kevlar, polietilen teraftalat (PET), kauçuk ise yapay
polimerler arasında yer alırlar. Oldukça kullanışlı mad-
Moleküldeki X kısmı suyu sevmeyen (hidrofob), Y deler olmalarına rağmen yapay polimerler üretimleri
kısmı ise suyu seven (hidrofil) kısmıdır. Suyu sev- sırasında kullanılan kimyasallar nedeniyle insan
meyen kısım kire tutunur suyu seven kısım ise suda sağlığına zararlı maddeler içerir ve doğada çok geç
çözünmeyi sağlayarak beraberinde kiri taşır ve uzak- parçalandıkları için çevre kirliliğine sebep olurlar. Bu
laşmasını sağlar. Sabunlar soğuk ve sert (kireçli) nedenle ülkemizde polimer madde kullanımını azalt-
sularda temizleme özelliğini yitirirler. mak amacıyla ilk aşamada alışveriş poşetleri ücretli

Deterjan: Petrol türevi olan temizlik maddeleridir. olarak satılmaya başlanmış ve kullanımında çok
Yapılarında benzen halkasını bulunduran deterjanlar büyük bir azalma meydana gelmiştir. Ambalaj madde-
doğada geç parçalandıkları için çevreye daha fazla leri nedeniyle oluşan çevre kirliliğini azaltabilmek için
zarar veriler. Sabunlarda olduğu gibi suyu seven ve geri dönüşüm bilincinin çok küçük yaşlardan itibaren
sevmeyen kısımları vardır. Bu kısımların temizleme kazandırılması ve alışkanlık haline getirilmesi gerekir.
özellikleri sabun ile aynıdır. Deterjanlar sabuna göre
soğuk ve sert (kireçli) sularda da iyi temizleme özel- KOZMETİKLER: İnsan vücudunun bakımı, temizliği ve
liğine sahiptirler. güzel kokması amacıyla kullanılan maddelerin genel
adıdır. Bu ürünler arasında şampuan, saç kremi, deo-
Çamaşır suyu: Temizlik ve hijyen amaçlı kullanılan dorantlar, parfümler, nemlendiriciler, güneş kremleri,
kimyasal maddedir. Klorlu ve oksijenli olmak üzere iki saç şekillendiriciler, saç boyaları, makyaj ürünleri, diş
çeşidi bulunmaktadır. Klorlu olanın yapısında NaOCl macunları, ağız bakım suları vb. gibi ürünler yer almak-
(sodyum hipoklorit) oksijenli olanın yapısında ise tadır. Bu maddeleri hemen hemen herkes kullanmak-
NaBO (sodyum perborat) yer almaktadır. Klorlu olanı tadır. Önemli olan üretim metodları, saklama şekilleri,
3
beyaz renkli çamaşırlar için uygun iken oksijenli olanı kullanım tarihinin geçip geçmediği, yapısındaki kim-
bütün renkli çamaşırlar için uygundur. Klorlu olanı yasalların alerjen etkiye sebep olup olmayacağıdır.
daha ucuz ve en çok kullanılanı, oksijenli olanı ise daha Kozmetiklerin üretimi için koruyucular, renklendiriciler,
pahalı ve daha az kullanılanıdır. koku maddeleri gibi kimyasallar kullanılır.

139