Page 30 - 10. SINIF TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 9. ÜNİTE: GEZİ YAZISI

GEZİ YAZISI

Q Bir yazarın, çeşitli sebeplerle yurt içinde veya yurt dışında gezdiği ve gör-
düğü yerlerdeki gözlem, tespit, deneyim ve yorumlarını canlı ve etkileyici bir SEYAHATNAME
dille aktardığı yazı türüne gezi yazısı denir.
Q Gezi yazılarının oluşturulmasındaki en önemli husus gözlemdir. Bu yazılarda
gözleme dayalı ayrıntılar okuyucunun ilgisini çekecek bir üslupla aktarılma- GEZİ YAZISI
lıdır.

Gezi Yazılarının Özellikleri
GİRİŞ YAYINLARI
5 Gezi yazılarında çoğu kez kronolojik zamanlı plan 5 Gezi yazılarında yazar açıklayıcı anlatım, öyküleyici
uygulanır. anlatım, betimleyici anlatım ve tartışmacı anlatım gibi

5 Gezi yazılarında da kendinden önceki söylenmişlerden, bütün anlatım yollarından yararlanabilir.
yazılmışlardan ayrı olmak yani özgün olmak önemlidir. 5 Gezip görülen yerleri okuyucunun daha iyi kavraması
5 Gezilip görülen yerlerin tarihi, ekonomik, sosyolojik, için örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme gibi
coğrafi özellikleri ayrıntılı bir şekilde ifade edilmelidir. düşünceyi geliştirme yollarından da yararlanılabilir.
5 Gezi yazılarının toplumlar arasında kültür alışverişini 5 Gezilen yerlerde yaşayan insanların adet ve gelenekle-
sağlayıcı bir rolü vardır. rine, dinlerine, yaşam tarzlarına dair bilgiler verir.
5 Bu türde fotoğraf ve benzeri görsel imkanlardan 5 Gezi yazıları öğretici metinlerden olsa da bu yazılarda
yararlanılabilir. kullanılan üslubun canlı ve etkileyici olması gerekir.

Gezi Yazısı Türünün Tarihsel Gelişimi

Q Bütün dünya edebiyatlarında çok eski zamanlardan beri gezi yazılarına rastlanmaktadır.
Q Resmi görevlerle başka ülkelere gitme; kıtlık, savaş, ticari ilişkiler, din vb. sebeplerle başka yerlere göç etme gibi sosyal
etkenlerin dışında farklı yerler görme, yeni yerler keşfetme gibi amaçlarla da çıkılan yolculuklar; gezi yazıları için birer
kaynak niteliğindedir.

Q Gezi türünün ilk önemli eserlerini verenlerin başında şüphesiz Venedikli ünlü gezgin Marco Polo ile yine ünlü Arap gezgini
İbn-i Batuta gelir.

Q Marco Polo, Yakın Doğu ve Orta Asya ülkelerini kapsayan uzun bir yolculuğa çıkmış ve bu yolculuğunda gezip gördüğü yerleri
anlatan bir eser yazmıştır. Birçok dile çevrilen bu eser, gezi türünün ilk klasik örneklerinden biri sayılır.

Q Arap gezgini İbn-i Batuta da Anadolu, Harezm, Maveraünnehir ve Horasan’ı dolaşarak oralarda yaşayan Türklerin toplum-
sal özelliklerini anlatan bir kitap yazmıştır.

Dünya edebiyatındaki önemli gezi yazılarından bazıları şunlardır:
Yazar Eser Yazar Eser

Homeros Odysseia Marco Polo Dünyanın Hikâye Edilişi
İbni Fadlan Risale İbni Batuta Rihlet’ül- İbni Batuta

Nâsr-ı Hüsrev Sefername Gerard de Nerval Doğu’da Seyahat

144 Giriş Yayınları / 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı