Page 55 - 10. Sınıf Biyoloji Öğretmenin Ders Notları
P. 55
K
KALITIMIN GENEL İLKELERİALITIMIN GENEL İLKELERİ 2.
ÜNİTE
KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
KALITIMIN TEMEL ESASLARI
* Kalıtsal özelliklerin nesilden nesile aktarılmasına kalıtım, bunu inceleyen bilim dalına ise genetik
denir. Ebeveynlerden yavru bireye aktarılan özelliklere kalıtsal özellikler denir. Bu özellikler can-
lılar arasında benzerlik ve farklılıkların oluşmasını sağlar.
* Kalıtım ile ilgili ilk bilimsel çalışmaları 1860’lı yıllarda Gregor Mendel yapmıştır. Canlılarda ben-
EDİTÖR YAYINEVİ
zerlik ve farklılıkları belirleyen iki temel faktör vardır. Bunlar kalıtım ve çevredir. Canlıların,
anne ve babadan aldıkları özelliklerin birçoğu değiştirilemez. Çevre koşulları ile dış görünüşlerinde
meydana gelen değişiklikler kalıtsal değildir.
* Canlılarda bazı özellikler sadece genlerin etkisiyle ortaya çıkar. Örneğin kan grubu, göz rengi,
renk körlüğü, yapışık kulak memesi gibi özellikler sadece genler tarafından kontrol edilir. Çevre-
nin hiçbir etkisi yoktur.
* Canlılarda bazı özelliklerin ortaya çıkmasında ise sadece çevrenin etkisi vardır. Örneğin hamile
bir bayanın radyasyona maruz kalınca birtakım bozukluklara sahip yavrular meydana getirme-
sinde kalıtımın etkisi yoktur.
KALITIM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Alel genler
Karakter: Bireyler arasında farklılıklar gösteren,
nesilden nesile aktarılabilen özelliklerin her birine
karakter denir. Bezelyelerde çiçek rengi, tohumun A geni B geni
şekli örnek verilebilir. C geni D geni
Kromozom: DNA ve proteinden oluşan, hücredeki Babaya ait kromozom
yönetimi ve kalıtımı sağlayan yapılardır. Anneye ait kromozom Bir karakteri Lokus
Homolog Kromozom: Biri anneden diğeri babadan belirleyen
gen çifti
gelen, şekil ve büyüklükleri aynı olan, aynı karakterle
ilgili genleri taşıyan kromozomlardır.
Gen: DNA üzerinde yer alan, belirli bir pro- Homolog Kromozomlar
tein sentezi için şifre veren bölgeye gen denir.
Genler kalıtsal çalışmalarda harflerle gösterilir. Örneğin, A; Kahverengi göz rengi, a; Mavi göz rengi
Alel gen: Biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftlerine denir. Alel genler homolog kromozomların karşı-
lıklı bölgelerinde (lokuslarında) bulunurlar.
y Bir özellik üzerine aynı ya da farklı şekilde etki edebilirler. Alel genler bir anormallik yoksa aynı
kromozom üzerinde bulunmaz.
y Alel genler AA, aa, Aa şeklinde gösterilirler.
