Page 160 - 11-kimya-beceri-temelli-soru

-6.r N 2 = -2.r H 2 = + 3.r NH 3 ifadeleri yazılabilir. 3) Katalizör: Tepkimeye dışarıdan eklenip herhangi
● Tepkimenin hızı zamanla azalır. bir değişikliğe uğramadan çıkan ve hızı değiştiren
maddelerdir. Tepkime hızını artırana pozitif katali-
Ortalama Hız zör, tepkime hızını azaltana negatif katalizör, denir.
Belirli zaman aralığındaki harcanan veya oluşan
madde miktarıdır. Katalizörsüz

TEPKİME HIZINA ETKİ EDEN Katalizörlü
FAKTÖRLER

TEK VE ÇOK BASAMAKLI TEPKİMELER VE HIZ Katalizörlü
Katalizörsüz
Tek basamaklı tepkimelerde hız denklemi;
aX(g) + bY(g) + cT(k) dW(g) + eV(g) 1 2
DATA YAYINLARI
tek basamaklı tepkimenin hızı girenlerine göre Taralı bölgeler eşik enerjisini aşan ve birim zamanda
a
yazılır, kat sayılar üst olarak alınır. Hız=k.[X] [Y] b ürüne dönüşen tanecik sayılarını gösterir.
Hız bağıntısına katılar ve sıvılar yazılmaz, gazlar Tep. hızı 1 > Tep. hızı 2
ve sulu çözeltiler yazılır.
● Aktifleşme enerjisini düşürür. Tepkimeyi baş-
k tepkime hızı sabiti: Sıcaklık, katalizör ve latmaz ve durdurmaz. Mekanizmasını etkiler
temel yüzeyine bağlıdır. Değeri (-) olamaz. (yolunu) etkiler, yönünü değiştirmez. Giren ve
Tepkime derecesi (mertebesi): Hız ifadesindeki ürün potansiyel enerjilerini (DH) etkilemez. Hız
üstlerin toplamıdır. sabiti k'yı artırır. Mekanizmalı tepkimelerde
b
a
TH = k.[X] [Y] tepkime derecesi a+b'dir. en yavaş adıma uygulanır. Net tepkimede yer
almaz.
Molekülerite: Tepkimeye giren taneciklerin kat
sayıları toplamıdır. Net tepkimeye göre yazılır. 4) Sıcaklık:
Kimyasal tepkimede sıcaklık artırılırsa; tanecikle-
Birden fazla basamakta gerçekleşen tepkimeler rin ortalama kinetik enerjisi, etkin çarpışma sayısı,
basamaklıdır ve hız bağıntısı en yavaş adıma göre aktifleşme enerjisini aşan tanecik sayısı, hız sabiti (k)
yazılır. ve tepkime hızı artar.
(I) X(g) + Y (g) XY (g) (Yavaş) Molekül sayısı
2
2
T >T ● T sıcaklığın-
2
(II) XY (g) + Y (g) XY (g) (Hızlı) 1 2 daki eşik enerjisini
2
4
2
aşan tanecik x
Net X(g) + 2Y (g) XY (g) y T 1 alanı ile;
4
2
Bu tepkimeyle ilgili, x T 2 ● T sıcaklığın-
1
Ea Kinetik daki eşit enerjisini
enerji
● Hız bağıntısı Hız=k.[X][Y ] aşan tanecik sayısı
2
● Tepkime derecesi 1+1=2 x+y alanı ile orantılıdır.
● Tepkime moleküleritesi=1+2=3 5) Temas Yüzeyi:
Heterojen tepkimelerde katı haldeki reaktifin yüzey
● Ea > Ea ıı alanı arttıkça tanecikler arası çarpışma sayısı arta-
ı
● XY ara ürün, XY ana ürün cağı için tepkime hızı da artar.
2 4
3
I. Al(k)+3HCl(suda)
TEPKİME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER iri parça AlCl (suda)+ H (g)
3
2
2
1) Madde Cinsi: İyonlar arası tepkimeler genellikle II. Al(k)+3HCl(suda) 3
3
2
hızlı gerçekleşir. Zıt yüklü ve iyon yükü büyük olan toz AlCl (suda)+ H (g)
2
tepkimeler çok hızlı, organik tepkimeler genellikle
yavaş gerçekleşir. Kopan ve oluşan bağ sayısı art- 5) Basınç: Gaz fazında gerçekleşen tepkimelerde
tıkça tepkime yavaşlar. sabit sıcaklıkta hacmin küçültülmesi basıncı ve gaz
derişimini artırır. Böylelikle tepkime hızıda artar.
2) Derişim: Reaktiflerin derişimi arttıkça etkin çar- Tek basamaklı tepkimelerde;
pışma sayısı ve tepkime hızı artar. xA(g)+yB(g) ürünler
x
y
TH=k.P .P yazılabilir.
A
B
158