Page 53 - 11-kimya-beceri-temelli-soru

KONULAR

• YÜKSELTGENME BASAMAKLARI

YÜKSELTGENME BASAMAKLARI
Bir atomun molekülündeki veya iyonik bileşiğindeki sahip olduğu yüküne yükseltgenme basamağı (yükselt-
genme sayısı) denir.
DATA YAYINLARI
● İyonik bileşiklerde metalin elektron vererek, ametalin ise elektron alarak sahip olduğu elektriksel yüke
iyon yükü adı verilir.

İyonik bileşikler suda iyonlarına ayrışarak çözündüğü için iyonlar sulu ortamda serbest kalır. Örneğin;
+
–
NaCI su Na (suda) + CI (suda)
–
Na (sodyum) için iyon yükü +1, CI (klor) için iyon yükü –1 dir.
+2
CaBr su Ca + 2Br –
2
Ca için iyon yükü +2, Br için iyon yükü –1 dir.

● Kovalent bağlı bileşiklerde ise iyon yükü kavramı yerine yükseltgenme basamağı kavramı kullanılır. Çünkü
kovalent bağlı bileşikte elektron alışverişi olmaz, ortaklanması olur.
Örneğin; CO bileşiğinde oksijenin yükseltgenme basamağı –2, karbonun yükseltgenme basamağı ise +4 tür.
2
● İyon yükünün kullanılabildiği her yerde yük için değerlik ya da yükseltgenme basamağı terimi kullanılabilir.

s VE p BLOKU YÜKSELTGENME BASAMAKLARI
1
1A grubu elementleri (ns ): H hariç bileşiklerinde her zaman +1 değerlik alırlar. (Li, Na, K ...) H, metallerle
yaptığı bileşiklerde –1, ametallerle yaptığı bileşiklerde ise +1 değerlik alır.
2
2A grubu elementleri (ns ): Tamamı bileşiklerinde +2 yükseltgenme basamağına sahip olurlar. (Mg, Ca, Ba ...)
2
1
3A grubu elementleri (ns np ): Bu grupta yer alan elementlerin yükseltgenme basamakları +3 tür. (B, AI ...)
2
2
4A grubu elementleri (ns np ): 4A grubunda yer alan metaller +2 veya +4 iyon yüküne sahip olabilirler. Ametal-
ler ise –4 ile +4 değerliğine ve aralarındaki yükseltgenme basamaklarını alırlar. Sn ve Pb +2 ve +4, C (–4 ile +4)
3
2
5A grubu elementleri (ns np ): Metaller +3 veya +5; ametaller ise –3 ile +5 değerliklerini ve arasındaki değer-
likleri alabilirler. Sb ve Bi +3 veya +5, N ve P –3 ile +5
4
2
6A grubu elementleri (ns np ): Genellikle –2 değerlik alırlar. (–2 ile +6 dahil değerlikleri alabilirler.) Oksijen
genellikle –2 değerlik alır. Oksijen 1A ve 2A grubu elementleriyle oluşturduğu peroksitlerde (H O , Na O , K O ,
2 2
2 2
2 2
MgO , CaO ...) –1, flor ile yaptığı OF bileşiğinde +2 değerlik alır.
2
2
2
5
2
7A grubu elementleri (ns np ): Flor hariç grubun diğer üyeleri –1 den +7 ye kadar olan değerlikleri alabilirler.
Flor ise sadece –1 değerlik alır.

51