Page 16 - 5. SINIF TÜRKÇE DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 4. BÖLÜM: CÜMLEDE ANLAM

Neden-Sonuç (SEBEP-SONUÇ) Amaç-Sonuç

Q Bir ya da birden fazla sözcüğün bir araya gelerek yargı Q Eylemin gerçekleştirilmesinde hangi amaca bağlı kalın-
bildirdiği yapıya cümle (tümce) denir. dığının belirtildiği cümlelere amaç-sonuç cümleleri denir.
Q Bir durumu ya da olayı gerçekleşme nedeniyle birlikte » Tuttuğum takımın formasını almak için para biriktiri-
aktaran, bir eylemin niçin yapıldığını bildiren cümlelere yorum.
de neden-sonuç cümleleri denir.
Yukarıdaki cümlede para biriktirme eyleminin yapılma
» Yemek yemediği için zayıflamış. amacı bellidir (tuttuğum takımın formasını almak) ancak
Kişinin zayıflamasının gerekçesi olarak yemek yememesi bu amaca ulaşılıp ulaşılamayacağı belli değildir.
gösterilmiştir.
GİRİŞ YAYINLARI
» Köpekten korktuğu için oradan kaçmış. Q Amaç-sonuç cümleleri, yargı bildiren ifadeye sorulan
“Hangi amaçla?” sorusuna cevap verir.
Yukarıdaki cümlede yargı bildiren ifadeye (kaçmış)
“Neden?” sorusunu yönelttiğimizde “Köpekten korktuğu » Okula gitmek için evden çıkmış.
için” cevabını alırız. Eylemin yapılış gerekçesini bildirdiği amaç sonuç
için bu cümle “neden-sonuç cümlesi”dir.
Yukarıdaki cümlede yargı bildiren ifadeye (çıkmış) “Hangi
Q Neden-sonuç cümleleri iki bölümden oluşur: Birinci amaçla?” sorusunu yönelttiğimizde “Okula gitmek için”
bölüm neden (sebep), ikinci bölüm ise sonuç bildirir. cevabını alırız. Eylemin yapılma amacı belirtildiği için bu
cümle “amaç-sonuç cümlesi”dir.
» Yağmur yağdığı için pikniğe gidemedik.

neden sonuç
Q Amaç-sonuç cümlelerinde “için, diye, üzere” gibi ifade-
lerden yararlanılır.
Q Neden-sonuç cümlelerinde genellikle “için, yüzünden,
dolayı, ötürü, diye, -den, -diğinden” gibi ek ve sözcükler » Ders çalışmak için kütüphaneye gitti.
kullanılır. » Konuşma yapmak üzere kürsüye çıktı.

» Düzenli çalıştığından başarılı oldu. » Güneş yakmasın diye güneş kremi sürdü.

» Yağmur yağdığı için pikniğe gidemedik. » Derslerinden geri kalmamak için her gün canlı derslere
» Seni bekledim diye yoruldum. katılıyor.

Neden - Sonuç ve Amaç - Sonuç Cümlelerini Nasıl Ayırt Edebiliriz?

Q Bir soruda, birden fazla seçenek “Neden?” sorusuna cevap veriyorsa yargı bildiren ifadeye “Hangi amaçla?” sorusunu sor-
malıyız. Eğer soruya cevap alabiliyorsak cümle amaç-sonuç cümlesidir.
Q Bu durumu ayırt etmenin bir diğer yolu da yapılan eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğini tespit etmektir. Yani eylem ger-
çekleşmişse neden-sonuç, eylemin gerçekleşip gerçekleşmediği bilinmiyorsa amaç-sonuç cümlesidir.
» Çiçekleri suladığı için gecikti. (Neden-sonuç)
Çiçekleri sulama işi gerçekleşmiş ve bu eylem kişinin gecikmesine neden olmuştur.

» Çiçekleri sulamak için geldi. (Amaç-sonuç)
Çiçekleri sulayıp sulamadığı bilinmemektedir ancak gelmesindeki amaç bu eylemi gerçekleştirmektir.

40 Giriş Yayınları / 5. Sınıf Türkçe