Page 46 - 7'DEN LGS'YE FEN BİLİMLERİ HAZIRLIK İLK ADIM - EDİTÖR YAYINLARI

8. SINIF KONULARINA GİRİŞ KALITIM

KALITIM - I
Kalıtsal özelliklerin bir kuşaktan bir sonraki kuşağa aktarımına kalıtım denir. Kalıtımdaki
bazı yapıların isimleri ve özellikleri aşağıdaki gibidir.
Karakter: Bireyler arasında farklılıklar gös- Melez (Heterozigot) Döl: Bir karekteri
teren, nesilden nesile aktarılabilen özelliklere kontrol eden genlerin biri baskın, diğeri çeki-
karakter denir. nik ise bu döle melez döl denir. Örneğin; Uu
Baskın (Dominant) Gen: Etkisini fenotip- Genotip (Genlerin yapısı): Bir canlının
te daima gösteren gene denir. Büyük harfle sahip olduğu genlerin toplamıdır. BB, Bb, bb
EDİTÖR YAYINLARI
gösterilirler. A, B, C, D örnek verilebilir. örnek verilebilir.
KAZANIM / KONU ÖZETI likte olduğunda etkisi gizli kalan gendir. sel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan dış gö-
Fenotip (Dış Görünüş): Genotip ve çevre-
Çekinik (Resesif) Gen: Baskın genle bir-
rünüşe denir. B, b örnek verilebilir.
Küçük harfle gösterilirler. a, b, c, d örnek
• Kalıtımla ilgili çok sayıda bilim insanı çalışma
verilebilir.
yapmıştır. Bunlardan biri de bezelye bitkisiyle
Arı-Saf (Homozigot) Döl: Bir karakteri
kontrol eden genlerin her ikisi de baskın ya
bulduğu kalıtsal özellikler dikkate alınarak
da çekinik ise bu döle saf döl denir. Örneğin; çalışma yapan Gregor Mendel’dir. Mendel’in
çaprazlamalar yapılmıştır. Bu çaprazlamalar
UU veya uu
sonucu kalıtsal özellikler belirlenebilmiştir.
• Melez uzun boylu bezelye ile saf kısa boylu bezelye arasında yapılan çaprazlama şu şekil-
dedir:
Uu X Uu
Fenotip: Uzun boylu (U) Kısa boylu (u)
UU Uu uu uu %75 uzun boylu %25 kısa boylu

Genotip: %25 Saf %50 Melez %25 Saf
Uzun Uzun Kısa

1 Mendel bezelyelere ait çalışmalarında saf ve 2 Çekinik ve baskın genlerin kalıtımı ile ilgili;
melez özellikleri belirlemiştir. I. Saf baskın genlerin çaprazlanması sonucu
Buna göre bezelyelere ait karakter özellikleri- çekinik genler oluşabilir.
nin saf ve melez ilişkisi aşağıdakilerden hangi- II. Baskın fenotipteki bir özelliğin atalarındaki gen-
sinde yanlış verilmiştir? lerin genotipi saf baskın olmak zorundadır.
(M: mor çiçek geni, m: beyaz çiçek geni)
III. Çekinik fenotipe sahip bireylerin çocukları bas-
A) MM → Saf mor çiçek kın fenotip olabilir.
B) Mm → Melez beyaz çiçek yukarıdaki yargılardan hangileri yanlıştır?
C) mm → Saf beyaz çiçek A) Yalnız I B) I ve III
D) Mm → Melez mor çiçek
C) II ve III D) I, II ve III
Çözüm: Saf döl : Canlının karakter oluşumuna etki eden
genler birbirinin aynısı ise bu genlere saf döl denir. Melez
döl: Canlının karakter oluşumuna etki eden genler farklı Çözüm: Saf baskın genleri AAxAA şeklinde alalım. Bun-
olabilir. Buna melez döl denir. M baskın karakteri gösterir ların çaprazlanması sonucu AA,AA,AA,AA genotipli baskın
ve her durumda fenotipte görülür. m ise çekinik karakteri genotipler oluşur.(I yanlış), AA ve Aa fenotipte A olarak gö-
gösterir ve yalnızca çekinik iki karakter yan yana gelince rülür ve gördüğünüz gibi Aa genotipinde çekinik karakter
fenotipte görülür. Mor çiçek baskın, beyaz çiçek ise çekinik vardır.(II yanlış) , Çekinik fenotipin oluşması için aa gibi çe-
olarak soruda verilmiştir. Mm genotipinde M baskın karak- kinik karakterler yan yana gelmelidir yani baskın fenotipli
ter olduğu için mor çiçek olarak fenotipte görülür. değil çekinik fenotipli olur. (III yanlış)

46
46