Page 29 - 10_cografya_ogretmenin

DOĞAL SİSTEMLER 27
5. KARSTİK ŞEKİLLER

ˇ Çözünebilen taşların (kalker, jips, kaya tuzu) bulunduğu yerlerdeki yer altı sularına karstik
sular denir. Çözülme sonucu meydana gelen şekillere ise karstik şekiller denir.

Karstik Aşındırma Şekilleri

YAYINEVİ

Lapya Dolin - Uvala Obruk Mağara

ˇ Lapya: Karstik erime şekillerinin en küçüğüdür. Küçük oyuk ve kanalcıklar şeklindedir.
ˇ Dolin: Lapyaların büyümesiyle oluşan küçük çukurluklardır. Toroslarda yaygın olarak görü-
lür.

ˇ Uvala: Birkaç dolinin birleşmesiyle oluşan büyük çukurluklardır. Karaman’ın güneyinde
Mut’un kuzeydoğusunda ve Göller Yöresi’nde rastlanır.
EDİTÖR
ˇ Polye: Uvalaların genişlemesiyle oluşan etrafına göre çukurda kalan büyük çukurluklara
denir. Göller Yöresi’nde Elmalı, Kestel, Acıpayam, Tefenni, Korkuteli örnektir.
ˇ Obruk: Yer altı boşluklarının tavanlarının çökmesiyle oluşmuş derin çukurlardır.
Akdeniz’de Cennet - Cehennem, İç Anadolu’da Kızören obrukları örnektir.
ˇ Mağara ve Galeriler: fYeraltı boşluklarına mağara, mağaralar arası geçişi sağlayan yer-
lere de galeri denir. Antalya’da Karain, Damlataş; Mersin’de Narlıkuyu; Burdur’da İnsuyu
örnek verilebilir.
ˇ Düden (Su yutan) - Voklüz (Su çıkan): Yer üstü sularının yeraltına daldığı yerlere düden,
yeraltına sızan suların yeryüzüne çıktığı yerlere de su çıkan (voklüz) denir. Batı Toroslar-
da ve İç Anadolu’da rastlanır.
ˇ Kör (Çıkmaz) Vadi: Ağız kısmı kapalı olan vadilerdir.

Karstik Birikim Şekilleri
ˇ Sarkıt: Mağara tavanlarında kirecin birikmesiyle oluşurlar.

ˇ Dikit: Mağara tabanlarında kirecin çökelmesiyle oluşur.
ˇ Sütun: Sarkıt ve dikitlerin birleşmesiyle oluşur.
ˇ Traverten: Karstik suların yeryüzüne çıktıktan sonra suyun basamaklı arazilerde tortullan-
ması sonucu oluşan şekillerdir. Denizli - Pamukkale’de görülür.