Page 13 - 10_edebiyat_ogretmenin

GİRİŞ 11
ˇ Uygur Dönemi eserleri “Budist eserler” ve “Maniheist eserler” olmak üzere iki başlıkta
ele alınır:

Budist Eserler

ˇ Maitrisimit: Türk edebiyatının ilk iptidai tiyatro örneğidir.

ˇ Prens Kalyanamkara: Uygurlar Dönemi’nin en tanınmış öykülerinden biridir. Kansu vilaye-
tindeki Bin Buda mabetlerinde bulunan bu eserde, iyi yürekli bir şehzadenin bütün canlıla-
YAYINEVİ
ra yardım etmek ve canlıların birbirlerini öldürmelerine engel olmak üzere çok değerli bir
mücevheri ele geçirmek için çıktığı maceralı yolculuk anlatılır.

ˇ Altun Yaruk (Altın Işık): 10. yüzyılın ilk yarısında yazıldığı tahmin edilen Altun Yaruk
17. yüzyılda bulunmuştur. Birkaç nüshası bulunan ve oldukça hacimli olan Altun Yaruk,
Budizm’in esaslarını, felsefesini ve Buda’nın menkıbelerini anlatan bir eserdir. Budizm’in
kutsal kitabıdır.
ˇ Sekiz Yükmek: Sekiz bilgi, sekiz tomar anlamlarına gelmektedir. Eserde beş duyu organı-
nın anlamı ve görevleri Budist yaklaşımla verilmiş ve bazı manevi bilgiler anlatılmıştır.

Maniheist Eserler
EDİTÖR
ˇ Huastuanift: Maniheizm’in öğretileri çerçevesinde yazılmış bir tövbe ve dua kitabıdır.
ˇ Irk Bitig: Tahminen 930 yılında Göktürk harfleriyle kaleme alınmış olan Irk Bitig, Mani
muhitinde yazılmış önemli bir eserdir. İçinde dine ait unsurlar bulunmakla beraber dini
bir eser değildir; bir fal kitabıdır.
İSLAMİYET ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI

ˇ Türkler İslamiyet’le tanıştıktan sonra 10. yüzyılda, kitleler hâlinde İslamiyet’i benimse-
mişlerdir ve bu durum her alanda olduğu gibi edebî hayatta da birtakım değişiklikleri
beraberinde getirmiştir. Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han’ın 920’de Abdülkerim adını
alarak Müslüman olması, İslamiyet’in Türkler arasında yayılmasında dönüm noktası olmuş-
tur. Karahanlı Devleti Dönemi’nde İslamiyet, devletin resmi dinî olarak kabul edilmiştir.
İlk Türk-İslam ürünleri de bu dönemde yani X - XI. yüzyılda verilmeye başlanmıştır. Bu
dönemle birlikte edebî ürünlerde Arapça ve Farsçanın etkili olduğu bir dil ve şiirlerde aruz
vezni kullanılmıştır. Dini ve ahlaki açıdan öğretici nitelik taşıyan eserler kaleme alınmış,
edebî eserlerde sanattan ziyade didaktiklik ön plana çıkarılmıştır.

ˇ 11. yüzyıl ile 12. yüzyıl arasında Türk edebiyatı bir geçiş dönemi yaşamıştır. Arap
ve Fars edebiyatının etkisiyle Türk edebiyatı, yeni biçim ve içeriklerle zenginleş-
miştir. Bu yüzyıllarda Arap ve İran edebiyatlarıyla tanışan sanatçılar, gerek İran
gerekse Arap edebiyatlarındaki şekil ve türleri Türk edebiyatına taşımışlardır.