Page 123 - 11_biyoloji_ogretmenin

İNSAN FİZYOLOJİSİ 121
ˇ Aorttan çıkan ve böbrek atardamarı ile böbreğe ulaşan kan böbrekte öncelikle kabuk kıs-
mına gelir ve nefronlara yayılmaya başlar. Nefronlarda glomerulus kılcal damar yumağında
kanın içinde bulunan hücre zarından geçebilecek küçük moleküller bowman kapsülüne doğru
süzülür.

ˇ Kanın içindeki maddelerden hücre zarından geçebilecekler bowman kapsülüne geçer. Burada
geçen maddeler su, glikoz, amino asit, mineral, üre, ürik asit, amonyak ve kreatindir. Fakat
kan hücreleri, plazma proteinleri ve yağ molekülleri bowman kapsülüne geçemez.

ˇ Süzülme olayı glomerulus kılcallarından bowman kapsülüne doğru pasif taşıma ile tek yönlü
YAYINEVİ
olarak gerçekleşir. Bu nedenle süzülme olayında ATP harcanmaz.

Geri Emilim

ˇ Süzülme ile bowman kapsülüne geçen; su, glikoz, aminoasitler, vitaminler ve bazı iyonlar
böbreklerden doğruca atıldığı taktirde ölüme neden olur. Bundan dolayı sıvı içindeki ya-
rarlı maddeler nefron kanalcıklarında ilerlerken kanalcıklardan emilerek kılcallara geçer
ve yeniden kan dolaşımına katılmış olur. Bu olaya geri emilim denir.
ˇ Bu olay proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve idrar toplama kanalında gerçekleşir. Geri
emilim olayında ATP harcanır. (Suyun geri emilimi pasif, diğer maddelerin aktif gerçekleşir.)

ˇ İdrar toplama kanalında geri emilim sonlanırken burda su, üre, sodyum ve klor emilimi
gerçekleşir.

ˇ Bir maddenin kandaki normal değerine eşik değer denir. Bir maddenin kandaki yoğunluğu
eşik değerin üzerinde ise bu değeri aşan kısım nefron kanalcıklarında geri emilmez, idrarla
dışarı atılır.

Salgılama EDİTÖR
ˇ Kanalcıkları saran kılcal damarlardan nefron kanallarına madde geçişine salgılama veya aktif
boşaltım denir. Salgılama olayı aktif taşıma ile gerçekleştiğinden ATP harcanır.

ˇ Salgılama ile bazı ilaç kalıntıları, asidik ve bazik maddeler, amonyak, hidrojen, bikarbonat,
potasyum iyonları ve gıda boyalarının kandan uzaklaştırılabilmesi için kılcal damarlardan
nefron kanallarına aktif taşıma yapılır.

NOT
Böbrek üstübezleri, böbreklerin hemen üzerinde yer alır ve çeşitli hormonlar üretir.
Gebeliğin 7. ayında bebeğin böbrek üstü bezleri ile böbrekleri aynı boyuttadır. Doğumdan
önce biraz küçülen böbreküstü bezleri, hayat boyu küçülmeye devam eder. Öyle ki, çok
yaşlı insanlarda böbreküstü bezleri görünemeyecek kadar küçüktür.