Page 123 - 11_biyoloji_ogretmenin
P. 123

İNSAN FİZYOLOJİSİ                                                         121
              ˇ Aorttan çıkan ve böbrek atardamarı ile böbreğe ulaşan kan böbrekte öncelikle kabuk kıs-
             mına gelir ve nefronlara yayılmaya başlar. Nefronlarda glomerulus kılcal damar yumağında
             kanın içinde bulunan hücre zarından geçebilecek küçük moleküller bowman kapsülüne doğru
             süzülür.

              ˇ Kanın içindeki maddelerden hücre zarından geçebilecekler bowman kapsülüne geçer. Burada
             geçen maddeler su, glikoz, amino asit, mineral, üre, ürik asit, amonyak ve kreatindir. Fakat
             kan hücreleri, plazma proteinleri ve yağ molekülleri bowman kapsülüne geçemez.

              ˇ Süzülme olayı glomerulus kılcallarından bowman kapsülüne doğru pasif taşıma ile tek yönlü
                                                  YAYINEVİ
             olarak gerçekleşir. Bu nedenle süzülme olayında ATP harcanmaz.

           Geri Emilim

              ˇ Süzülme ile bowman kapsülüne geçen; su, glikoz, aminoasitler, vitaminler ve bazı iyonlar
             böbreklerden doğruca atıldığı taktirde ölüme neden olur. Bundan dolayı sıvı içindeki ya-
             rarlı maddeler nefron kanalcıklarında ilerlerken kanalcıklardan emilerek kılcallara geçer
             ve yeniden kan dolaşımına katılmış olur. Bu olaya geri emilim denir.
              ˇ Bu olay proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve idrar toplama kanalında gerçekleşir. Geri
             emilim olayında ATP harcanır. (Suyun geri emilimi pasif, diğer maddelerin aktif gerçekleşir.)

              ˇ İdrar  toplama  kanalında  geri  emilim  sonlanırken  burda  su,  üre,  sodyum  ve  klor  emilimi
             gerçekleşir.

              ˇ Bir maddenin kandaki normal değerine eşik değer denir. Bir maddenin kandaki yoğunluğu
             eşik değerin üzerinde ise bu değeri aşan kısım nefron kanalcıklarında geri emilmez, idrarla
             dışarı atılır.


           Salgılama  EDİTÖR
              ˇ Kanalcıkları saran kılcal damarlardan nefron kanallarına madde geçişine salgılama veya aktif
             boşaltım denir. Salgılama olayı aktif taşıma ile gerçekleştiğinden ATP harcanır.

              ˇ Salgılama ile bazı ilaç kalıntıları, asidik ve bazik maddeler, amonyak, hidrojen, bikarbonat,
             potasyum iyonları ve gıda boyalarının kandan uzaklaştırılabilmesi için kılcal damarlardan
             nefron kanallarına aktif taşıma yapılır.


            NOT
           Böbrek üstübezleri, böbreklerin hemen üzerinde yer alır ve çeşitli hormonlar üretir.
           Gebeliğin 7. ayında bebeğin böbrek üstü bezleri ile böbrekleri aynı boyuttadır. Doğumdan
            önce biraz küçülen böbreküstü bezleri, hayat boyu küçülmeye devam eder. Öyle ki, çok
           yaşlı insanlarda böbreküstü bezleri görünemeyecek kadar küçüktür.
   118   119   120   121   122   123   124   125   126   127   128