Page 33 - 11_biyoloji_ogretmenin

İNSAN FİZYOLOJİSİ 31
Bunlar arasında hâlsizlik, karıncalanma, uyuşma, duyu eksikliği, denge bozukluğu, çift ˇ Menenjit: Menenjit, beyni saran zarların (meningens)
görme, görme azlığı, konuşma bozukluğu, titreme, kol ve bacaklarda sertlik, güçsüzlük, iltihaplanmasıyla oluşan, hemen tedavi edilmezse işitme
idrar kaçırma veya yapamama, erkeklerde cinsel güç azlığı sayılabilir. kaybı, beyin hasarı ve ölümle sonuçlanabilen ciddi bir
ˇ Alzheimer: Zihinsel faaliyetlerde ve günlük yaşam aktivitelerin- merkezî sinir sistemi hastalığıdır. Menenjit, beyin ve
de bozulmaya neden olan bir hastalıktır. Gençlerde de görülebi- omuriliği saran zarlardan özellikle en içte yer alan ince zar
lir, ancak genellikle ilerleyen yaşlarda ortaya çıkar. Alzheimer ile onun üstünde yer alan örümceksi zarın iltihaplanmasından
hastalığında genetik yatkınlık en önemli risk faktörüdür. kaynaklanır. Beyin zarını aşmayı başaran hastalık etmeni,
Hastalık çoğu zaman olayları unutma, tekrar tekrar sorma, beyin-omurilik sıvısına bulaşarak iltihaplanmanın kafa
zihinsel kapasitede azalma, konuşma bozukluğu, dikkati toplaya- sinirlerinin köklerine, omurilik sinirlerine, ince zar altındaki
YAYINEVİ
mama şeklinde kendini gösterir. beyin ve omurilik dokularına yayılmasına da neden olabilir. Hastalık etmeni, solunum
yoluyla veya ellerle vücuda alındığı için kalabalık ortamlarda bulunan çocuk ve erişkinler
ˇ Parkinson: Yavaş ve sinsi seyreden bir hastalık olup genellikle daha fazla risk taşırlar.
60 yaş üzerindeki insanlarda görülür. Erkeklerde kadınlara
göre daha yaygındır. Hastalık, esasen motor belirtiler olarak ˇ Çocuk Felci (Poliomyelitis): Polio virüsünün yol açtığı
bilinen vücut hareketleriyle ilgili sorunlarla nitelendirilir; omurilikteki motor sinir hücrelerinin tahribatı ve buna bağlı
bunlardan belki de en belirgin olanı titremedir. Ağrı, uyku olarak ortaya çıkan organ felçleri ile seyreden viral ve
bozukluğu ve depresyon gibi hareketle ilgili olmayan başka bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle 1-4 yaşları arasındaki
sorunlar da ortaya çıkabilir; bunlar motor olmayan belirtilerdir.
çocuklarda görülmekle birlikte aşılama ile tamamen önlene-
ˇ Epilepsi (Sara): Epilepsi, beyin içinde bulunan sinir hücrelerinin bilen bir hastalıktır. Genellikle ateş ya da üst solunum yolu
EDİTÖR
olağan dışı bir elektro-kimyasal boşalma yapması sonucu ortaya enfeksiyonu ile başlayarak kol, bacak ve gövde kaslarında
çıkan nörolojik hastalıktır. Basitleştirilmiş şekliyle epilepsi, felçlere, omurgada eğriliklere ve bacakta kısalığa yol açar.
kısa süreli beyin fonksiyon bozukluğuna bağlıdır ve beynin
çalışması ile ilgili elektriğin aşırı ve kontrolsüz yayılımı sonucu ˇ Depresyon: Duygusal, bedensel ve zihinsel bazı belirtilerle
oluşur. Sıklıkla geçici bilinç kaybına neden olur. Epilepsi tedavi edilebilen ruhsal rahatsızlıktır. Bireyde; iştahsızlık
nöbetleri farklı şekillerde ortaya çıkar. Kırkın üzerinde nöbet ve uykusuzluk gözlenir. Birey duygusal olarak mutsuz, ka-
tipi tanımlanmıştır. Bazı nöbetlerden önce korku hissi gibi ramsar ve ümitsiz olur. Hiçbir şeyden keyif almaz. Bireyin
olağandışı algılamalar ortaya çıkarken bazı nöbetlerde kişi yere depresyondan kurtulmak için yapılacak faaliyetleri artırma-
düşebilir, kasılmalar yaşanabilir ve bazen kişinin ağzı köpürebilir. 16 yaş altı çocuklarda ve lı, hayatın olumlu yönlerine odaklanmalıdır.
65 yaş üstü bireylerde görülme sıklığı yüksek olan tedavi edilebilen bir hastalıktır. MR,
tomografi, EEG gibi cihazlarla hastalık teşhis edilmektedir. Beyne takılan beyin pilleriyle
hastalık kontrol altına alınabilir. ˇ Kuduz: Kuduz; köpek, kedi, yarasa vb. hayvanların tükürük
salgısında bulunan virüs ile yayılan bir hastalıktır. Isırıkla veya yaralara kuduz hayvanın
ˇ Siyatik: Omurilikten çıkan ve ayak başparmağına kadar salyasının bulaşması ile geçer. Deri veya mukozadan vücuda giren virüs, önce bu bölgedeki
uzanan siyatik siniri, insan vücudundaki en uzun aksona çizgili kas hücrelerinde çoğalır. Bunun ardından sinir uçlarından içeri girerek sinir yolunu
sahiptir. Bu sinir, kalça arka bölümünde leğen kemiğinin takip eder ve merkezî sinir sistemine, oradan da hızla beyne ulaşır. Beyinde çoğalan virüs,
içindeki delikten geçerek bacak arka yüzü boyunca ilerler yeniden otonom sinirler yolu ile tükürük bezleri, böbrek üstü bezi, böbrek, akciğer, ka-
ve diz çevresinde dallara ayrılarak bacağımızın kuvvetini, raciğer, iskelet kasları, deri ve kalp gibi diğer organlara ulaşır. Virüsün özellikle tükürük
hissini, refleksini yani tüm elektriğini iletir. Bu siniri veya bezine ulaşması hastalığın salya ile bulaşmasını sağlar. Hastalığın kuluçka süresi ortalama
beldeki köklerini sıkıştıran birçok sebep öncelikle ağrıya yol 40 gün olup 8 günden 2 yıla kadar değişebilir. Kuluçka süresi içinde kuduz aşısı veya anti
açar. Buna da siyatik ağrısı denir. serumu yapılırsa hastalık belirti vermeden önlenebilir.