Page 104 - 11_kimya_ogretmenin

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ 5. ÜNİTE 102

A. TEPKİME HIZLARI
1. KİMYASAL TEPKİMELER VE ÇARPIŞMA TEORİSİ

ˇ Çarpışma teorisi, kimyasal bir tepkimenin taneciklerin çarpışması sonucu gerçekleştiğini
ileri süren teoridir.

ˇ Bir çarpışmanın tepkime ile sonuçlanabilmesi için;
a. Tepkimeye giren taneciklerin uygun geometrik doğrultuda ve yönde
çarpışmaları gerekir.

ˇ Bütün çarpışmalar ürün oluşturmaz. YAYINEVİ

ˇ Kimyasal tepkime ile sonuçlanan ve ürün oluşturan çarpışmalara etkin (etkili) çarpışma denir.
ˇ Kimyasal tepkimenin hızı, taneciklerin çarpışma sayısı ile doğru orantılıdır.

b. Tepkimeye giren taneciklerin yeterli kinetik enerjiye sahip olmaları
EDİTÖR
gerekir.

ˇ Tepkimeye giren taneciklerin sahip olmaları gereken minimum toplam kinetik enerjiye eşik
(aktifleşme, aktivasyon) enerjisi denir.
ˇ Eşik enerji E ile gösterilir.
a
ˇ Bir tepkimede ileri yöndeki aktifleşme enerjisine (E ), geri yöndeki aktifleşme enerjisi
ai
(E ) denir.
ag
ˇ E , tepkimeye giren maddelerin türüne bağlıdır.
a
ˇ E , sıfırdan büyüktür.
a
ˇ E , katalizörle değişir; ancak basınç ve sıcaklıkla değişmez.
a
ˇ Tepkimenin E değeri büyükse ürün verebilecek çarpışmaların sayısı az ve tepkime hızı
a
düşüktür.

c. Aktifleşmiş (etkinleşmiş) kompleks ürünün oluşması gerekir.

ˇ Kimyasal tepkimede girenlerden ürün oluşumu sırasında ara bir maddenin oluştuğu ileri
sürülmüştür. Bu ara ürüne aktifleşmiş kompleks, durumuna ise geçiş hali denir.
ˇ Aktifleşmiş kompleks, yüksek enerjili ve kararsızdır.
ˇ Aktifleşmiş kompleks, ürünleri veya geriye doğru tekrar girenleri oluşturabilir.