Page 95 - 12_biyoloji_ogretmenin

BİTKİ BİYOLOJİSİ 93

» Odunsu gövdeli bitkilerde kambiyum her büyüme mevsiminde gövdeyi saran yeni bir
sekonder ksilem tabakası üreterek enine büyümeyi sağlar. Bu tabaka o yýla ait bü-
yüme halkasý olarak adlandýrýlýr.

» Bir yýllýk büyüme halkası, sonbahar ve ilkbahar
halkalarýnı içerir. Ýlkbahar halkasý hýzlý büyümeden
dolayý, sonbahar halkasýna göre daha geniþ olup
hücreleri büyük, hücre duvarlarý incedir.

» Sonbahar halkası dar olup hücreler küçük ve hücre
duvarlarý kalındır. Bu nedenle sonbahar halkası,
ilkbahar halkasına göre daha yoğundur (ilkbahar
odunu açýk renkli, sonbahar odunu koyu renkli). Bu
yüzden ayný yýl içinde meydana gelen koyu ve açýk
renkli halkalar bitkinin bir yaþýnda olduðunu gös- Yaş halkaları. Üç yaşında bir bitki-
nin mikroskobik görüntüsü.
terir (Şekli inceleyiniz). YAYINEVİ

Gövdelerin Primer ve Sekonder Büyümesi: Otsu tek çenekli bitkilerde yalnızca primer
büyüme görülür.

EDİTÖR
› Bazı otsu çift çenekli ve odunsu bitkilerde ise hem primer hem de sekonder bü-
yüme gerçekleşir.

» Sekonder büyüme, yanal meristemlerle (kambiyum) gerçekleşir. Bunun sonucunda
bitkinin enine büyümesi yani kalınlaşması sağlanır.

» Primer ve sekonder büyüme otsu bitkilerde aynı zamanda bitkilerin farklı bölgele-
rinde meydana gelir. Primer büyüme, kök ve gövdenin genç sürgünlerini oluştururken,
sekonder büyüme bitkinin yaşlı kısımlarını kalınlaştırır.

» Sekonder büyümede iki yanal meristem yani, ksilem ve floemi üreten kambiyumla, kök
ve gövdede sert, kalın bir örtü oluşturan mantar kambiyumu görev yapar.

» Sekonder büyüme sırasında epidermis parçalanır, onun yerini mantar kambiyumu alır.
Elverişsiz çevre koşullarına ve iç değişimlere karşı mantar kambiyumu tarafından
üretilen mantar doku gövdeyi korur.

» Mantar doku hücrelerinin çeperlerine mumsu süberin maddesi birikir ve zamanla bu
hücreler ölür, içleri hava ile dolar.
» Bu doku, gövdedeki su kaybını önler; gövdeyi fiziksel hasarlara ve hastalık etkenle-
rine karşı korur.

» Mantar ve mantar kambiyumundan peridermis oluşur. Gövdenin en dış kısmında yer
alan kabuk ise, periderm ve floemi içerir.