Page 20 - 12_edebiyat_ogretmenin
P. 20

18                                                                       GİRİŞ

          o   Deyimleri oluşturan sözcüklerin yeri değiş-  Atasözleri
             tirilemez. Çünkü deyimler yapı bakımından   o   Toplumun  kültür  mirasını  yansıtan,  geç-
             kalıplaşmış ve son şeklini bulmuş ifadeler-  mişten  günümüze  kadar  süregelmiş  özlü
             dir.                                     sözlerdir. Atasözleri, engin deneyimlere ve

             Kulağına ağzı varmak (yanlış)           gözlemlere dayanan kalıplaşmış ifadelerdir.
             Ağzı kulağına varmak (doğru)             Darı unundan baklava, incir ağacından ok-
                                                      lava olmaz.
             Dök balı yala (yanlış)
                                                      Eşeği  düğüne  çağırmışlar,  “ya  odun  eksik
             Bal dök yala (doğru)
                                                      ya su” demiş.
          o   Deyimi oluşturan sözcüklerden birinin yeri-     Garip kuşun yuvasını Allah yapar.
             ne eş ya da yakın anlamlısı kullanılamaz.
                                                      Hasta yatan ölmez, eceli yeten ölür.
             Burnundan tüy aldırmamak (yanlış)        Her deliğe elini sokma, ya yılan çıkar ya çı-
                                                   
             Burnundan kıl aldırmamak (doğru)         yan.
             Dün açlıktan soluğum kokuyordu ama bu-     Horozu çok olan köyün sabahı geç olur.
                                                       İnsanın vatanı doğduğu yer değil, doyduğu
             gün çok şükür karnım tok. (yanlış)   YAYINEVİ
                                                   
             Dün  açlıktan  nefesim  kokuyordu  ama   yerdir.
             bugün çok şükür karnım tok. (doğru)   Atasözlerinin Özellikleri:
             Cüzdanın ağzını açmak (yanlış)       o   Kalıplaşmış sözlerdir, nasihat özelliği taşır.
             Kesenin ağzını açmak (doğru)          o   Söyleyeni belli değildir, milletin ortak ürünü-
                      EDİTÖR
                                                      dür.
          o   Az sayıda da olsa bazı deyimlerde tam yar-
             gı (cümle) özelliği görülmektedir.    o   Tam yargı (cümle) biçimindedir.
             Armut piş, ağzıma düş.               o   Deyimlerde  olduğu  gibi  atasözlerinde  de
                                                      sözcüklerin  yeri  değiştirilemez,  bir  sözcü-
             Al birini, vur ötekine.
                                                      ğün  yerine  eş  ya  da  yakın  anlamlısı  geti-
             Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla.  rilemez.
             Atı alan Üsküdar’ı geçti.               Vermeyince  baş  başa  taş  yerinden  kalk-
             Dam üstünde saksağan, vur beline kazmayı.  maz. (yanlış)
             Dostlar alışverişte görsün.             Baş  başa  vermeyince  taş  yerinden  kalk-
                                                      maz. (doğru)
          o   Deyimi  oluşturan  sözcüklerin  arasına  bir
             söz veya söz grubu girebilir.            İnsan insana kavuşmaz, dağ dağa kavuşur.
                                                      (yanlış)
             Kızın annesine hediye alarak kaleyi bu kez
             içten fethetmek istiyordu. (Kaleyi içten fet-     Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur.
             hetmek)                                  (doğru)

             Bugünlere gelmemizde emeğiniz çok geç-     Sözle peynir gemisi yürümez. (yanlış)
             miştir. (Emeği geçmek)                   Lafl a peynir gemisi yürümez. (doğru)

             Dikkat et, başını yine derde sokma! (Başını      Konuk  umduğunu  değil  bulduğunu  yer.
             derde sokmak)                            (yanlış)
             Yoksulluk yakamızı bir türlü bırakmıyordu.      Misafir  umduğunu  değil  bulduğunu  yer.
             (Yakasını bırakmamak)                    (doğru)
   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25