Page 20 - 12_edebiyat_ogretmenin
P. 20
18 GİRİŞ
o Deyimleri oluşturan sözcüklerin yeri değiş- Atasözleri
tirilemez. Çünkü deyimler yapı bakımından o Toplumun kültür mirasını yansıtan, geç-
kalıplaşmış ve son şeklini bulmuş ifadeler- mişten günümüze kadar süregelmiş özlü
dir. sözlerdir. Atasözleri, engin deneyimlere ve
Kulağına ağzı varmak (yanlış) gözlemlere dayanan kalıplaşmış ifadelerdir.
Ağzı kulağına varmak (doğru) Darı unundan baklava, incir ağacından ok-
lava olmaz.
Dök balı yala (yanlış)
Eşeği düğüne çağırmışlar, “ya odun eksik
Bal dök yala (doğru)
ya su” demiş.
o Deyimi oluşturan sözcüklerden birinin yeri- Garip kuşun yuvasını Allah yapar.
ne eş ya da yakın anlamlısı kullanılamaz.
Hasta yatan ölmez, eceli yeten ölür.
Burnundan tüy aldırmamak (yanlış) Her deliğe elini sokma, ya yılan çıkar ya çı-
Burnundan kıl aldırmamak (doğru) yan.
Dün açlıktan soluğum kokuyordu ama bu- Horozu çok olan köyün sabahı geç olur.
İnsanın vatanı doğduğu yer değil, doyduğu
gün çok şükür karnım tok. (yanlış) YAYINEVİ
Dün açlıktan nefesim kokuyordu ama yerdir.
bugün çok şükür karnım tok. (doğru) Atasözlerinin Özellikleri:
Cüzdanın ağzını açmak (yanlış) o Kalıplaşmış sözlerdir, nasihat özelliği taşır.
Kesenin ağzını açmak (doğru) o Söyleyeni belli değildir, milletin ortak ürünü-
EDİTÖR
dür.
o Az sayıda da olsa bazı deyimlerde tam yar-
gı (cümle) özelliği görülmektedir. o Tam yargı (cümle) biçimindedir.
Armut piş, ağzıma düş. o Deyimlerde olduğu gibi atasözlerinde de
sözcüklerin yeri değiştirilemez, bir sözcü-
Al birini, vur ötekine.
ğün yerine eş ya da yakın anlamlısı geti-
Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla. rilemez.
Atı alan Üsküdar’ı geçti. Vermeyince baş başa taş yerinden kalk-
Dam üstünde saksağan, vur beline kazmayı. maz. (yanlış)
Dostlar alışverişte görsün. Baş başa vermeyince taş yerinden kalk-
maz. (doğru)
o Deyimi oluşturan sözcüklerin arasına bir
söz veya söz grubu girebilir. İnsan insana kavuşmaz, dağ dağa kavuşur.
(yanlış)
Kızın annesine hediye alarak kaleyi bu kez
içten fethetmek istiyordu. (Kaleyi içten fet- Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur.
hetmek) (doğru)
Bugünlere gelmemizde emeğiniz çok geç- Sözle peynir gemisi yürümez. (yanlış)
miştir. (Emeği geçmek) Lafl a peynir gemisi yürümez. (doğru)
Dikkat et, başını yine derde sokma! (Başını Konuk umduğunu değil bulduğunu yer.
derde sokmak) (yanlış)
Yoksulluk yakamızı bir türlü bırakmıyordu. Misafir umduğunu değil bulduğunu yer.
(Yakasını bırakmamak) (doğru)