Page 169 - 9_edebiyat_ogretmenin
P. 169

GÜNLÜK / BLOG                                                             167
              ˇ  Yeterlilik fiili: Bir fiilin sonuna “(-e) bilmek” fiili getirilerek oluşturulur. Eyleme “gücü yet-
             me, başarma, ihtimal” gibi anlamlar katar.

              F    Bu masayı ikinci kata taşıyabilirim. (taşımak - e bilmek)
              F    Bu soruları kendim çözebilirim. (çözmek - e bilmek)
              F    Birkaç gün içinde fırtına kopabilir. (kopmak - e bilmek)


            NOT
            Yeterlik fiilinin olumsuz çekiminde “bilmek” fiili söylenmez. Ancak bu fiillerin olumsuz
            biçimi de birleşik fiildir. Ayrıca yeterlik fiilinin olumsuzu ile basit fiillerin geniş zamanlı
            kipinin olumsuzunu karıştırmamak gerekir.
                         Yeterlik Fiili                 Basit Fiillerin Geniş Zaman Kipi
                        Olumlu-Olumsuz                        Olumlu-Olumsuz
                F     Gelebilirim – gelemem           F     Gelirim – gelmem

                                                          Sorarsın – sormazsın
                                                      F
                F     Sorabilirsin – soramazsın   YAYINEVİ
                F     Koşabilir – koşamaz             F     Koşar – koşmaz


              ˇ  Tezlik fiili: Eylemin çabucak, hemen, kolayca ve ansızın yapıldığını anlatır. Bir fiilin sonuna
                      EDİTÖR
             “(i) vermek” sözcüğü getirilerek oluşturulur. Tezlik fiili bazı durumlarda cümleye hızlıca,
             apansız anlamlarının dışında önemsememe, bir işi gelişigüzel yapma anlamları da katar.

              F    Bana bir bardak çay getiriver. (getirmek - i vermek)
              F    Kendini tutamayınca tüm sırlarımızı söyleyiverdi. (söylemek - i vermek)

              F    Minik adımlarıyla mutfağa doğru koşuverdi. (koşmak - i vermek)
              ˇ  Sürerlilik fiili: Eylemin bir süre devam ettiğini ya da devam edeceğini anlatır. Bir fiilin
             sonuna “(e) durmak, (e) kalmak, (e) gelmek” sözcüklerinin getirilmesiyle oluşturulur.

              F    Giden her geminin ardından bakakalırım. (bakmak - e kalmak)
              F    Sen derslerine çalışadur, ben birazdan gelirim. (çalışmak - e durmak)
              F    Eskiden beri anlatılagelen birçok masal biliyorum. (anlatılmak - e gelmek)

              ˇ  Yaklaşma fiili: Fiilde anlatılan işin, oluşun yapılmasına çok az kalındığını, neredeyse ger-
             çekleşeceğini anlatır. Bir fiilin sonuna “(e) yazmak” sözcüğü getirilerek oluşturulur. Günlük
             hayatta çok sık bir kullanım alanına sahip değildir.
              F    Yürürken ayağı kayınca düşeyazdı. (Neredeyse düşecekti) (düşmek - e yazmak)
              F    Kapıyı açık görünce korkudan öleyazdı. (Az kalsın ölecekti) (ölmek - e yazmak)

              F    Önündeki araca çarpayazdı. (Az kalsın çarpacaktı.) (çarpmak - e yazmak)
   164   165   166   167   168   169   170   171   172   173   174