Page 169 - 9_edebiyat_ogretmenin
P. 169
GÜNLÜK / BLOG 167
ˇ Yeterlilik fiili: Bir fiilin sonuna “(-e) bilmek” fiili getirilerek oluşturulur. Eyleme “gücü yet-
me, başarma, ihtimal” gibi anlamlar katar.
F Bu masayı ikinci kata taşıyabilirim. (taşımak - e bilmek)
F Bu soruları kendim çözebilirim. (çözmek - e bilmek)
F Birkaç gün içinde fırtına kopabilir. (kopmak - e bilmek)
NOT
Yeterlik fiilinin olumsuz çekiminde “bilmek” fiili söylenmez. Ancak bu fiillerin olumsuz
biçimi de birleşik fiildir. Ayrıca yeterlik fiilinin olumsuzu ile basit fiillerin geniş zamanlı
kipinin olumsuzunu karıştırmamak gerekir.
Yeterlik Fiili Basit Fiillerin Geniş Zaman Kipi
Olumlu-Olumsuz Olumlu-Olumsuz
F Gelebilirim – gelemem F Gelirim – gelmem
Sorarsın – sormazsın
F
F Sorabilirsin – soramazsın YAYINEVİ
F Koşabilir – koşamaz F Koşar – koşmaz
ˇ Tezlik fiili: Eylemin çabucak, hemen, kolayca ve ansızın yapıldığını anlatır. Bir fiilin sonuna
EDİTÖR
“(i) vermek” sözcüğü getirilerek oluşturulur. Tezlik fiili bazı durumlarda cümleye hızlıca,
apansız anlamlarının dışında önemsememe, bir işi gelişigüzel yapma anlamları da katar.
F Bana bir bardak çay getiriver. (getirmek - i vermek)
F Kendini tutamayınca tüm sırlarımızı söyleyiverdi. (söylemek - i vermek)
F Minik adımlarıyla mutfağa doğru koşuverdi. (koşmak - i vermek)
ˇ Sürerlilik fiili: Eylemin bir süre devam ettiğini ya da devam edeceğini anlatır. Bir fiilin
sonuna “(e) durmak, (e) kalmak, (e) gelmek” sözcüklerinin getirilmesiyle oluşturulur.
F Giden her geminin ardından bakakalırım. (bakmak - e kalmak)
F Sen derslerine çalışadur, ben birazdan gelirim. (çalışmak - e durmak)
F Eskiden beri anlatılagelen birçok masal biliyorum. (anlatılmak - e gelmek)
ˇ Yaklaşma fiili: Fiilde anlatılan işin, oluşun yapılmasına çok az kalındığını, neredeyse ger-
çekleşeceğini anlatır. Bir fiilin sonuna “(e) yazmak” sözcüğü getirilerek oluşturulur. Günlük
hayatta çok sık bir kullanım alanına sahip değildir.
F Yürürken ayağı kayınca düşeyazdı. (Neredeyse düşecekti) (düşmek - e yazmak)
F Kapıyı açık görünce korkudan öleyazdı. (Az kalsın ölecekti) (ölmek - e yazmak)
F Önündeki araca çarpayazdı. (Az kalsın çarpacaktı.) (çarpmak - e yazmak)