Page 67 - 9_edebiyat_ogretmenin

ŞİİR 65
ŞİİRDE AHENK UNSURLARI
ˇ Ahenk, bir şiirde seslerin oluşturduğu uyum ve akıcılıktır. Şiirde ahengi sağlayan unsurlar
ölçü, kafiye (uyak), redif, aliterasyon ve asonanstır.

Ölçü (Vezin)

ˇ Şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses değerine göre bir uyum içinde olmasına
ölçü denir.
ˇ Hece Ölçüsü: Şiirde dizeleri oluşturan sözcüklerin hece sayılarının eşitliğine dayanan öl-
çüdür. Halk şiirinde kullanılır. En fazla kullanılan hece ölçüsü kalıpları 7’li, 8’li ve 11’li hece
kalıplarıdır.
F Ben yürürüm yana yana
Aşk boyadı beni kana
Ne âkilem ne divane YAYINEVİ
Gel gör beni aşk neyledi (8’li hece ölçüsü)

NOT
ˇ Hece ölçüsüyle yazılmış dizelerde ölçü kalıbı içindeki durma yerlerine “durak” denir.
EDİTÖR
Duraklar sayesinde şiir daha ahenkli bir şekilde söylenir.
F İptida Bağdat’a / sefer olanda
Atladı hendeği / geçti Genç Osman (6+5 duraklı 11’li hece ölçüsü)

ˇ Aruz Ölçüsü: Mısralardaki ses değerlerinin birbirine eşit olması esasına dayanır. Ses
değerlerini eşitleme işleminde kısa (açık) ve uzun (kapalı) heceler hareket noktası olarak
kabul edilir. Sesli harfle biten heceler kısa (açık), sessiz harfle ya da uzun ünlüyle biten
heceler uzun (kapalı) hecedir. Açık heceler nokta işareti (.) ya da “v” sembolü ile gösteri-
lirken kapalı heceler uzun çizgi (–) işaretiyle gösterilir. Aruz ölçüsünde kural olarak dize
sonlarındaki bütün heceler (açık da olsa) kapalı hece kabul edilir. Divan şiirinde kullanılan
bir ölçüdür. Aruzla yazılmış bir mısrayı ölçü gereği parçalara ayırma işlemine takti (du-
rak) denir.
F Dinle neyden kim hikâyet etmede
Ayrılıklardan şikâyet etmede (Fâilâtün Fâilâtün Fâilün)
– v – – / – v – – / – v –
ˇ Serbest Ölçü: Bu ölçüde hecelerin sayısı ya da uzunluğu kısalığı dikkate alınmaz, dizeler
serbest bir şekilde yazılır.
F Yollar ne kadar güzel olsa,
Gece ne kadar serin olsa,
Beden yorulur,
Baş ağrısı yorulmaz.