Page 77 - 9_edebiyat_ogretmenin
P. 77
ŞİİR 75
ˇ Telmih (Anımsatma): Bir dizede ya da beyitte kullanılan bir sözle geçmişte yaşanmış ve
herkes tarafından bilinen bir olayı anımsatma sanatına telmih denir.
F Ey dost senin yoluna F Gökyüzünde İsa ile
Canım vereyim Mevlâ Tur Dağı’nda Musa ile
Aşkını komayayım Elindeki âsâ ile
Oda gireyim Mevlâ Çağırayım Mevlâ’m seni
Yukarıdaki dörtlükte “oda gireyim” sözüyle Yukarıdaki dörtlükte Hz. İsa’nın gökyüzüne
Hz. İbrahim’in ateşe atılması olayına hatırlat- yükselmesine, Hz. Musa’nın asasına ve Tur
ma yapıldığından telmih sanatı söz konusudur. Dağı’nda Allah ile konuşmasına hatırlatma
yapılmıştır.
ˇ Cinas: Yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerin dize sonlarında kullanılmasına cinas
denir. Cinaslar Türkçedeki sesteş sözcüklerle yapılır.
Bir güzele dedim ki iki gözün sürmelidir
F Kalem böyle çalınmıştır yazıma, YAYINEVİ
F
Yazım kışıma uymaz, kışım yazıma Dedi vallahi seni Hind’e kadar sürmeli-
Birinci dizedeki “yazıma” sözcüğü kader, alın dir
yazısı anlamındayken ikinci dizedeki “yazıma” Birinci dizedeki “sürmelidir” sözcüğü sürmey-
sözcüğü mevsim anlamındadır. Bu bakımdan ci- le boyanmış anlamındayken ikinci dizedeki
EDİTÖR
nas sanatı söz konusudur. “sürmelidir” sözcüğü sürgün etme anlamın-
dadır.
ˇ Leff ü Neşr (Sıralı Açıklama): Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten
sonra diğer dizede bunları çağrıştıran başka sözleri kullanma sanatıdır.
F Gönlümde ateştin, gözümde yaştın F Âşık bir sedef, maşuk nisan yağmuru
Ne diye tutuştun, ne diye taştın İncileri alır verdikçe damlaları
Birinci dizede geçen “ateş” ve “yaş” sözcük- Birinci dizede geçen “sedef” ve “yağmur” söz-
leri ikinci dizede “tutuşmak” ve “taşmak” ey- cükleri ikinci dizedeki “inci” ve “damla” söz-
lemleri ile bağdaştırılmıştır. Bu bakımdan leff cükleri ile eşleştirilerek leff ü neşr sanatı
ü neşr sanatı söz konusudur. yapılmıştır.
SIFATLAR (ÖN ADLAR)
ˇ Adları nitelik, renk, durum, biçim, sayı bakımından belirten sözcüklerdir. Adlar, evrendeki
varlıkların karşılığı olan sözcüklerdir; sıfatlar ise bu varlıkların özellikleridir. Sıfatlar ni-
teleyecekleri ya da belirtecekleri adlardan önce gelirler.
ˇ Sıfatlar görev ve anlam bakımından niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları (işaret sıfatı,
belgisiz sıfat, sayı sıfatı, soru sıfatı) olmak üzere iki ana başlık altında incelenir:
