Page 63 - 7_vip_Turkce_Konu

Şiir Bilgisi ve Metin Türleri 151

Verilen dizelerde geçen “hoş” ve “boş” sözcük- 2. Çapraz Uyak: Dörtlükte birinci dize ile
lerindeki “oş” sesleri tam uyak, renkli yazılan üçüncü, ikinci dize ile dördüncü dizelerin
ekler ise görevleri aynı olduğu için redif gö- birbirleriyle kafiyeli olmasıdır: abab şeklinde
revindedir. dizilir.
~ Denizlerimiz var, güneş içinde ~ Ne doğan güne hükmüm geçer. → a
Ağaçlarımız var, yaprak içinde Ne halden anlayan bulunur. → b
Yukarıdaki dizelerde kafiye kullanılmamıştır Ah aklımdan ölümüm geçer. → a
ancak altı çizili sözcükler aynı görevde oldu- Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur. → b
ğundan rediftir. Yukarıdaki dörtlükte birinci ve üçüncü dize-
lerdeki “-üm geçer” sesleri redif “m” sesi ise
Örnek Soru yarım uyaktır. Dördüncü dizedeki “nur” sözcü-
ğü ikinci dizedeki “bulunur” sözcüğünün içinde
Bin bahçeli beldemizi yâd ellere bıraktık
geçtiği için tunç kafiyedir.
Gölgesinde barınacak tek ağacımız yok artık
Bu dizelerde kafiyeyi oluşturan sesler aşağı- YAYINEVİ
dakilerin hangisinde doğru verilmiştir? 3. Sarmal (Sarmal) Uyak: Birinci dize ile dör-
düncü, ikinci dize ile üçüncü dizelerin birbir-
A) -k B) -ık C) -tık D) -rtık leriyle uyaklı olmasıdır: abba şeklinde dizilir:
Çözüm ~ Tuna’yı görmedim, fakat tanırım → a
EDİTÖR
Bir ümit önünde koştuğum zaman → b
Bu dizelerdeki “bıraktık” ve “artık” sözcükle- Geçmişi anarak coştuğum zaman → b
rinde aynı görevde kullanılmış ekler olmadığı Kendimi Budin’in beyi sanırım → a
için redif yoktur. Dolayısıyla bu sözcüklerdeki
“tık” sesleri zengin uyak oluşturmaktadır. Yukarıdaki dörtlükte birinci ve dördüncü dize-
lerdeki “-rım” sesleri redif, “-anı” sesleri ise
Cevap: C
zengin uyaktır. İkinci ve üçüncü dizelerdeki
B. Dizelerine Göre Uyak Çeşitleri “-tuğum zaman” sesleri redif, “-oş” sesleri ise
(Uyak Düzeni/Kafiye Örgüsü) tam kafiyedir.

Uyak düzeninin, dizelerin son seslerine göre
şu çeşitleri vardır: 4. Mani Tipi Uyak: Mani tek dörtlükten olu-

1. Düz Uyak: Kafiyenin, dizelerde art arda şur. Maninin kafiye düzeni ise aaxa şeklin-
sıralanmasıyla oluşur: aaaa, bbba... veya aaab, dedir. Yani manide 1,2 ve 4. dizeler uyaklı;
cccb... şeklinde dizilir: üçüncü dize ise uyaksızdır:

~ Gül büyütenlere mahsus hevesle, → a ~ Maşrapanın kalayı → a
Renk dertlerimi gözümde besle! → a Kızlar çeker halayı → a
Yalnız, annem gibi, o ılık sesle, → a Allah için söyleyin → x
İçimde dövünüp ağlama gurbet! → b Var mı aşkın kolayı → a
Yukarıdaki dörtlükte birinci, ikinci ve üçüncü Bu dörtlüğün birinci, ikinci ve dördüncü dizele-
dizelerde “-le” sesleri redif, “-es” sesleri ise rinin sonlarındaki “lay” sesleri zengin uyak “ı”
tam uyaktır. sesleri ise rediftir.