Page 7 - 10-sinif-odn-kimya-22

¦ KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE KİMYASAL HESAPLAMALAR § 9 9

œ Örnek: X elementi bulunan kaba Y elementi eklendiğinde X ve Y elementleri arasında gerçek-
leşen tepkime ile XY bileşiği oluşmaktadır.
2
Tepkime kabına eklenen Y ile oluşan bileşiğin kütlesi grafik- Bileşiğin kütlesi (g)
teki gibi değiştiğine göre;
18
a. XY 'deki elementlerin kütlece birleşme oranı kaçtır?
2
b. X ve Y elementlerinden oluşan bir karışımın 48 gramı
tepkimeye sokularak XY bileşiği oluşturulduğunda
2
12 g X artıyor. Buna göre karışımdaki X ve Y element- 12 18 Y'nin kütlesi (g)
leri kaçar gramdır?

œ Çözüm:

a. 18 g bileşik için 12 g Y harcandığına göre 6 g X harcanmıştır. Y'nin 18-12 = 6 g'ı artmıştır.
m 6 1
Elementlerin kütlece birleşme oranı, X = = 'dir.
m Y 12 2
b. Karışımın 48 g'ı tepkimeye sokulduğunda 12 g X arttığından 36 g bileşik oluşmuştur. 3 g bile-
şikte 1 g X ve 2 g Y varsa, 36 g bileşikte 12 g X ve 24 g Y vardır. Karışımda ise artan X ile
birlikte toplam 24 g X vardır.

KATLI ORANLAR KANUNU
* Katlı Oranlar Kanunu'na göre; "Aynı iki element birden fazla bileşik oluşturuyorsa bu element-
lerden birinin sabit kütlesi ile birleşen, diğer elementin iki bileşikteki kütlesi arasında basit ve
tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır."

* Katlı Oranlar Kanunu, John Dalton tarafından bulunmuştur.
* NO ve N O bileşikleri arasındaki katlı oranı bulmak için öncelikle elementlerden birinin sayısı her
2 5
iki bileşikte eşitlenir. Eşitlemek amacıyla azot (N) kullanırsa NO, 2 ile çarpılmalıdır.
2/ NO → N O Oksijenler arasındaki katlı oran 2/5,
2 2
N O → N O Azotlar arasındaki katlı oran 5/2 olur.
2 5
2 5
* Bileşikler arasında katlı oran hesaplayabilmek için;
» Bileşikler aynı iki elementten oluşmalıdır. Farklı elementlerden oluşan bileşiklerde Katlı Oranlar
Kanunu geçerli değildir.
CO ile CO bileşiklerine Katlı Oranlar Kanunu uygulanır ve oksijenler arasındaki katlı
2
oran 1/2'dir.

NH ile NO bileşiklerine Katlı Oranlar Kanunu uygulanamaz.
3
» Bileşiklerin basit formülleri aynı olmamalıdır. Yani oran "1" çıkmamalıdır.

EDİTÖR YAYINEVİ