Page 22 - 10-sinif-odn-tarih-22

¦ §
80
80 BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI MEDENİYETİ
OSMANLI’DA SÖZLÜ VE YAZILI KÜLTÜR * Destan ve şiir geleneğinin Leyle ile Mecnun,

OSMANLI’DA SÖZLÜ VE YAZILI KÜLTÜRÜN Ferhat ile Şirin, Arzu ile Kamber gibi çok bili-
nen aşk hikayeleri halk arasında çok tutul-
TOPLUM HAYATINA ETKİLERİ
muştur.
* İslamiyet öncesinde oluşmaya başlayan ve * Edirne ve Topkapı saraylarında başlatı-
Osmanlı Dönemi’nde zirveye çıkan sözlü ede- lan helva sohbetleri de bir başka sözlü kül-
biyat ürünleri, bu ürünlerin yazıya geçirilme- tür geleneği olarak Osmanlı’daki üst ve orta
siyle zenginleşen Halk edebiyatı ve İslamiyet sınıfı bir araya getirmiştir.
etkisiyle oluşan Divan Edebiyatı, Osmanlı’daki
sözlü ve yazılı kültürün en güzel örneklerini * Türkülerin, ilahilerin, marşların söylendiği,
oluşturur. oyunların oynandığı bu toplantılar XX. yüzyı-
lın ilk yarısına kadar sürmüştür.
* Türklerin İslamiyet’i kabulünden önce dini
törenlerde ve bazı sosyal etkinliklerde söyle- * Sözlü kültür ürünleri halkın ortak duygu ve
nen destanlar ve şiirler sözlü edebiyat ürün- düşüncelerini dile getirmeleri bakımından Türk
lerini oluşturmaktaydı. kültürünün korunmasında ve yaşatılmasında
önemli bir işleve sahip olmuştur.
* Türklerin İslamiyet’e geçmeleri ardından
Anadolu’ya yerleşmeye başlamaları sonucu * Osmanlı Devleti’nde yazılı kültür ürünleri Eski
Orta Asya sözlü kültürü, Anadolu ve İslam Anadolu Türkçesiyle XIII. yüzyıldan itibaren
kültürüyle etkileşime geçerek yeni bir sözlü verilmeye başlanmıştır.
kültür geleneğini başlatmıştır. * Destan geleneği yazılı edebiyatta da varlığını

* Eski Türk destanlarında ve şiirlerinde yer sürdürmüştür.
alan vatan sevgisi, kahramanlık gibi temalar * Bunun en güzel örnekleri Battalname, Daniş-
Osmanlı’nın fetih hareketlerine de yansımış mendname ve Saltukname gibi eserlerdir.
Türk halkının verdiği destekle cihat ve gaza * Osmanlılarda yazılı kültürün önemli bir bölü-
hareketleri hız kazanmıştır. münü İslam medeniyeti etkisiyle gelişen

* Başta Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmet ve II. divan edebiyatı oluşturur.
Murat olmak üzere padişahlar, sözlü kültü- * Saray çevresi ve Bursa, Edirne ve İstanbul
rün taşıyıcıları olan âşık ve ozanlara yakın gibi belirli şehirlerde oluşan divan edebiya-
ilgi göstermiş ve bu kültürün korunmasında tında; sanat ön planda olduğu için konu değil,
önemli katkılar sunmuşlardır. konunun işleniş biçimi önemli olmuştur.

* Sarayın, özellikle hanım sultanların himaye- * Yazılı kültür Osmanlı’da Türk kültürünün
sinde olan saz şairleri, usta-çırak ilişkisiyle korunmasında ve yaşatılmasında önemli bir
yetişmiş; kahvehaneler, panayırlar ve köy işlev görmüştür.
odaları gibi yerlerde okunan şiirler, anlatılan
hikayeler ve destanlar sözlü kültürün yaşatıl- II. MURAT DÖNEMİ’NDEKİ KÜLTÜREL GELİŞMELER
masını sağlamıştır.
* Ülkesinde kültür ve ilim hayatını yükseltmek
* XV. yüzyıldan itibaren en çok görülen sözlü isteyen Sultan Murat, ilim adamı ve bilginlere
edebiyat ürünü halk hikayeleridir. karşı son derece cömert davrandı.

EDİTÖR YAYINEVİ