Page 4 - sağlık bakanlığı tıbbi sekreter konu anlatımlı soru bankası

1. ÜNITE: TÜRKÇE DIL BILGISI

SÖZCÜKTE VE SÖZ 1.

ÖBEKLERINDE ANLAM BÖLÜM

DATA YAYINLARI
SÖZCÜKTE ANLAM ● Köprünün ikinci ayağı bugünlerde dikilecek.
Ý Bir takım şeylerin yerden yüksekte durmasını sağ-
Belli bir anlamı olan; bir varlığı, bir durumu, bir hareketi layan dayanak, destek veya bunlardan her biri (Yan
ifade eden seslere sözcük denir. Sözcükler dilin işleyi- anlam)
şinde temel birimlerdir. Her sözcüğün bir anlamı vardır. ● Sırtında kendi boyu kadar bir küfe ile yol kenarında
Ancak sözcükler kullanıldıkları cümle içinde bazı anlam bekleyen bir çocuk…
hareketlilikleri gösterebilir. Bu yüzden sözcükler, anlam Bazı canlılarda bel ve boyun arasındaki bölge
bakımından farklı başlıklar altında incelenir. Ý
(Temel anlam)
● Dağın sırtında bulunan kaynak sularını ovaya indir-
SÖZCÜKLERIN ANLAM ÖZELLIKLERI menin bir yolunu arıyordu.

Ý Dağların veya tepelerin üst bölümü (Yan anlam)
Gerçek (Temel) Anlam
Bir sözcüğün zihnimizde uyandırdığı ilk anlam, ilk çağrı- Mecaz Anlam
şıma gerçek (temel) anlam denir. Ayrıca gerçek (temel) Sözcüklerin gerçek anlamlarından tamamen uzaklaşa-
anlam, sözcüğün herkes tarafından bilinen ilk anlamıdır. rak kazanmış oldukları yeni ve farklı anlamlara mecaz
anlam denir. Sözcükleri veya söz öbeklerini mecaz
X Örnek
anlamda kullanmadaki amaç, sözün etkileyiciliğini artır-
● Dağın zirvesine doğru tırmandıkça hava soğuyordu. maktır.
● Kâğıtlar katlanınca daha az yer kaplar.
X Örnek
● Ölüm bu kadar kolay mı sanıyorsun?
● Yanık sesiyle salondakileri ağlatmıştı.
● O kaçmalar, kovalamalar, kışkırtıcı hareketlerin hepsi
onda da vardı. Ý “Yanık” sözcüğü bu cümlede akla gelen ilk anla-
mından (yanmakta olan şey) tamamen uzaklaşa-
Yukarıdaki altı çizili sözcükler, aklımıza gelen ilk anlam- rak “duygulu, dokunaklı, acılı, etkili” anlamında yani
larıyla yani temel anlamlarıyla kullanılmıştır. mecaz anlamında kullanılmıştır.

● Onunla aramızda tatsız bir olay yaşandı.
Yan Anlam
Ý “Tatsız” sözcüğü cümlede, akla gelen ilk anla-
Sözcüğün en yaygın kullanılan anlamından uzaklaşma- mından (lezzetsiz) uzaklaşarak “hoşa gitmeyen,
dan, bu anlama bağlı kalarak anlamını genişletmek ve can sıkan” anlamında kullanılarak mecaz anlamlı
güçlendirmek amacıyla kullanıldığı anlama yan anlam olmuştur.
denir.

X Örnek ŗ NOT
● Sevimli kedi bir tabak süt içti, yine de doymadı. ( Deyimler ve atasözleri genellikle cümlede mecaz
Ý İsteği kalmayıncaya kadar yemek, açlığı kalmamak anlamlı olacak şekilde kullanılır.
(Temel anlam) ( İki elim kanda olsa da bu mektubu yazacağım.
● Yağmura doyan tohumlar yeşermeye başladı. ( “İki eli kanda olmak” deyimi “elindeki iş ne kadar
Ý Bir gereksinimi yeteri kadar karşılanmak (Yan önemli olursa olsun” anlamında kullanılan mecaz
anlamlı bir ifadedir.
anlam)
● Sağ ayağının ucuyla kapıyı tıklattı. ( Ateş olmayan yerden duman çıkmaz, derdi babam.
Ý Bacakların bilekten aşağıda bulunan ve yere basan ( “Küçük de olsa birtakım belirtiler önemli olay-
bölümü (Temel anlam) lara işaret eder.” anlamında kullanılan bu atasözü
mecaz anlamlıdır.