Page 6 - 2024 kpss coğraya çalışma yaprakları data

TÜRKİYE’NİN YER ŞEKİLLERİ KPSS COĞRAFYA

JEOLOJIK ZAMANLAR

I. JEOLOJIK ZAMAN (PALEOZOIK) III. JEOLOJIK ZAMAN (NEOZOIK - KUVATERNER)

● Zonguldak ve çevresinde taş kömürü yatakları oluşmuştur. ● Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları Alp-Himalaya kıvrım
● Türkiye’nin masif alanları oluşmuştur. Bunlar; sistemine bağlı olarak oluşmuştur.
► Bitlis masifi ► Daday - Devrekani masifi ● Linyit, petrol yatakları ve bor mineralleri bu dönemde oluşmuş-
► Kırşehir masifi ► Saruhan masifi tur.
► Yıldız Dağları masifi ► Zonguldak masifi ● Kuzey Anadolu ve Batı Anadolu fay hatları oluşmuştur.
► Anamur masifi ► Ardahan masifi ● Akarsu ve vadi sistemleri oluşmuştur.
DATA YAYINLARI
► Menteşe masifi ► Tokat masifi ● Güneyden ve kuzeyden sıkıştırma sonucunda dağlarımız
► Mardin masifi ► Biga masifi doğu - batı yönlü uzanmıştır.
● Ege ve Marmara denizleri ile Boğazlar oluşmuştur.
II. JEOLOJIK ZAMAN (MEZOZOIK)
● Karadeniz deniz özelliği kazanmıştır.
● Ülkemizin bulunduğu alan Tetis Denizi’nin suları altındadır. ● Türkiye arazisi toptan yükselmeye maruz kalmış, Türkiye
● Türkiye’de su altı volkanizması çok yaygındır. bugünkü görünümünü kazanmıştır.
● Büyük ölçüde tortulanma ve birikmeler oluşmuştur.
{ Not: Türkiye, III. jeolojik zamanda oluşan genç bir ülke ol-
● Magma yeryüzüne çıkmadan derinlik volkanizmasını (Uludağ)
oluşturmuştur. duğu için deprem riski yüksek, sıcak su kaynakları boldur.

Türkiye’de Yer Şekillerinin Genel Özellikleri Ülkemizde Bulunan Fay Hatları
● Ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. Bunun nedeni; Alp-Hi- Kuzey Anadolu Fay Hattı
malaya orojenezi sonucu oluşan genç bir arazi olması ve epiro- ● Ege Denizi’ndeki Saros Körfezi’nden başlar. Marmara’nın
jenik hareketlerle toptan yükselmiş olmasıdır.
doğusu ve Karadeniz’in güneyini takip ederek Van Gölü’ne ula-
● Ülkemizde yükselti batıdan doğuya doğru artmaktadır. En yük- şır.
sek ve dağlık olan bölge Doğu Anadolu’dur. Yer şekillerinin en ● Ülkemizin en uzun fay hattıdır. Bu fay hattı üzerinde yer alan
sade olduğu bölge ise Marmara’dır.
bazı merkezler şunlardır: Adapazarı, Bolu, Düzce, Amasya
● Dağ sıraları genellikle doğu-batı doğrultulu olduğundan (Merzifon-Taşova-Suluova), Erzincan, Tokat (Erbaa-Niksar),
kuzey-güney yönlü ulaşımın zorlaşmasına neden olmuştur. Kastamonu (Tosya), Çorum (Kargı) ve Sivas (Suşehri) dır.
● Ülkemizin kuzey ve güneyinde dağlar kıyıya paralel, batısında Batı Anadolu Fay Hattı
ise kıyıya dik uzanır.
● Ege Bölgesi’nin kırılmaya uğraması doğu - batı yönünde birçok
● Türkiye genç oluşumlu bir ülke olduğundan; aktif fay hatları ve fay hattının oluşmasına neden olmuştur. Ülkemizde fay hatları-
volkanik dağlar bulunur. Akarsular denge profiline ulaşmamış- nın en fazla olduğu bölgedir.
tır. Akarsuların hidroelektrik potansiyelleri yüksektir.
● Bölge jeotermal enerji ve kaplıcalar açısından oldukça zengin-
● Türkiye’de yer şekillerinin kısa mesafede değişiklik göstermesi dir. Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Denizli, Muğla, Isparta ve
sonucu; iklim, tarım alanları, ulaşım, ekonomik faaliyetler ve Burdur’u içine alır. Afyon, Uşak ve Kütahya’yı da kapsar.
nüfus dağılışı farklılık gösterir.
Doğu Anadolu Fay Hattı
EPIROJENEZ ● Hatay-Kahramanmaraş oluğu üzerinden Hakkâri’ye kadar bir
yay çizerek uzanır. Bu hat, Bingöl yakınlarında Kuzey Anadolu
● Kara kütlelerinin bir bütün olarak yükselmesi ya da alçalmasına fay hattıyla birleşmektedir.
epirojenez denir. Kara yükselince deniz seviyesi geriler, deniz
altındaki bazı yerler kara hâline gelir. ● Bu hat üzerinde yer alan ve 2023 yılında Kahramanmaraş mer-
kezli ve 11 ili etkileyen depremde birçok kişi yaşamını yitirmiş,
● Kara kütlesinin ağırlaşıp alçalmasıyla denizin karaya doğru iler-
lemesine transgresyon denir. birçok yapı yıkılmıştır.
● Kara kütlesinin hafifleyip yükselmesiyle deniz seviyesinin geri
çekilmesine de regresyon denir. { Not: Türkiye’de Deprem Riski Az Olan Yerler
• İç Anadolu’da; Konya, Karaman çevresi
TÜRKIYE’DE DEPREMLER • Akdeniz’de; Taşeli Platosu ve çevresi

Yer kabuğunda meydana gelen sarsıntıların yeryüzünde dalga- • Güneydoğu Anadolu’da; Mardin, Midyat çevresi
lar hâlinde etki göstermesine deprem denir. Türkiye yer yapısının • Marmara’da; Ergene Havzası
kırıklı ve parçalı oluşu ülkemizde sık sık depremlere neden olur. • Akdeniz ve Karadeniz kıyı kesimleri

7