Page 18 - 2024 KPSS TÜRKÇE KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

BÖLÜM
FİİLDE ÇATI 13

FİİLDE ÇATI

Fiilin cümlede nesne ve özne ile olan ilgisine fiilin çatısı denir. Bu ilgiden dolayı fiil çatısı öznelerine ve nesnelerine göre olmak üzere
ikiye ayrılır.

› Çatı özelliği yalnızca fiil cümlelerinde aranır� Isim cümlelerinde çatı özelliği aranmaz�

ÖZNE - YÜKLEM İLİŞKİSİ
etkendir.DATA YAYINLARI
● Özne; cümlede yüklemin bildirdiği, belirttiği işi yapan veya bir oluşa konu olan ögedir.
● Özne - yüklem ilişkisine göre fiiller; etken, edilgen, dönüşlü ve işteş olmak üzere dört başlıkta ele alınır.

ETKEN FİİLLER EDİLGEN FİİLLER
● Çatı eki almamış, öznesi belli olan fiillere etken fiil denir. ● Gerçek öznesi belli olmayan, “-l” ve “-n” edilgenlik eklerinden
Etken fiillerin kullanıldığı cümlelerde özne gerçek öznedir. birini alan ve sözde öznesi bulunan fiillere edilgen fiil denir.
ď Örnekler ● Edilgen çatılı fiillerde özne tarafından değil de başkası tara-
fından yapılma anlamı vardır.
• Sevtap, derslerine zamanında çalışır.
ď Örnek
gerçek özne • Hastanın kontrolü son kez yapıldı.
• Ablam hafta sonu için plan yapmış. sözde özne
gerçek özne Bu cümlede “-(ı)l” edilgenlik ekini alan “yapıldı” fiili, gerçek özne
tarafından değil, başkası tarafından yapıldığından edilgen çatı-
• Ay, gecenin karanlığına ışık saçıyordu.
lıdır. Özne, sözde öznedir.
gerçek özne
› Edilgen yüklemli cümlelerde işi yapan cümle içinde
• Son baharda kuşlar güneye göç eder.
belirtilmiş olsa da fiil yine de edilgen çatılıdır�
gerçek özne
ď Örnek
• Müdür Bey toplantıyı ertelemişti. • Bu park geçen yıl belediye başkanı tarafından yap-
gerçek özne tırıldı�

Bu örneklerde işi yapan belli olduğundan cümlelerin fiilleri

● Gizli öznenin olduğu cümlelerde de yüklem etken çatılıdır.
ď Örnekler
• Bu oyuncakları senin için aldım.
Bu cümlenin yüklemi olan “aldım” fiili etkendir.
Özne, gizli özne olmasına rağmen işi yapan ger-
çek kişi (ben) belli olduğundan fiil etken çatılıdır.

• O filmi mutlaka görmelisin.
Bu cümlenin öznesi, gizli özne olan “sen”dir. Bu
durumda eylemin kim tarafından yapıldığı belli
olduğundan, fiil etken çatılıdır.

Data Yayınları / KPSS Türkçe 185