Page 4 - Eğitim Bilimleri Çalışma Yaprakları

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ EĞİTİM BİLİMLERİ

TEMEL KAVRAMLAR
{ Not: Gelişim bir süreç, gelişme ise sonuç, diğer bir deyiş-
BÜYÜME le süreç sonunda elde edilen üründür.
• Vücudun boy, kilo, hacim olarak artmasıdır.
Örneğin; Bir çocuğun konuşmayı öğrenme sürecinde beden
Büyüme dendi mi aklına; nicel, yaşa bağlı değişiklikler gelsin. diliyle kendini ifade etmeye başladığı dönemden anlamlı ve
Örneğin; Boyun uzaması, beynin ağırlığının artması, başın karmaşık cümleler kurmaya başladığı son aşamaya kadar olan
büyümesi… süreç gelişim, çocuğun konuşmayı öğrenmesi ise gelişmedir.
OLGUNLAŞMA GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
• Organların kendisinden beklenen görevleri yerine getirebile- 1. KALITIM
cek düzeye gelmesidir. • Döllenme sırasında insana ait özelliklerin anne babadan ço-
cuğa aktarılmasıdır.
{ Not: Olgunlaşma; öğrenmeden ve çevresel etkilerden nis-
peten bağımsızdır. { Not: Kalıtım mekanizması çalışmaya, zigot oluşunca
• Kalıtım tarafından belirlenir. (anneden gelen yumurtanın, babadan gelen spermle birleş-
• Olgunlaşma için büyüme, öğrenme için de olgunlaşma ön mesiyle) başlar. Zekânın alt-üst sınırı, cinsiyet, saç, göz, ten
koşuldur. rengi, boyun alt-üst sınırı, yetenek ve mizaç özellikleri, bazı
• Olgunlaşma sadece fiziksel süreçleri değil, bilişsel süreç- hastalıklar kalıtımla belirlenir.
leri de kapsar.
Şu kavramları bilelim:
Örneğin; Bir çocuğun bisiklet sürebilmek için yeterli kas ve Kromozom: Canlılarda kalıtımı sağlayan genetik birimlerdir.
kemik olgunluğuna ve bilişsel düzeye erişmesi İnsanda 23 çift olarak bulunur.

Gonozom: Cinsiyeti belirleyen kromozomdur. Her 23 kromozom-
ÖĞRENME dan biri gonozomdur.
• Yaşantı ve çevre etkileşimiyle şekillenen kalıcı izli davranış Otozom: Cinsiyetle ilgisi olmayan diğer 22 çift kromozoma veri-
değişiklikleridir. len isimdir.
• Öğrenmenin ön koşulu olgunlaşmadır. Öğrenmenin gerçekle- Gen: Kalıtsal özellikleri belirleyen, kromozomların oluşturduğu
şebilmesi için olgunlaşma bir zorunluluktur. yapıdır.
Genotip: Potansiyel olarak sahip olunan kalıtsal özelliklerin
Açalım… bütünüdür.
• Kalıcılık arz etmeyen, davranış değişikliğine yol açmayan, Fenotip: Kalıtımla gelen potansiyel özelliklerin çevre etkileşi-
yaşantı/çevre etkileşimiyle ortaya çıkmayan davranışlar öğ- miyle görünür hâle gelen yanıdır.
renme ürünü değildir.
Örneğin; Okuma yazma için gerekli fiziksel ve bilişsel olgunluğa 2. ÇEVRE
erişen bireyin gerekli yaşantılardan geçerek, etkileşime girerek
okuma-yazmayı öğrenmesi • Bireyin doğuştan sahip olduğu genetik özelliklerin gelişme-
sini sağlayan veya gelişmesine engel olan kalıtım dışı fak-
törlerdir.
HAZIRBULUNUŞLUK
Örneğin; Kalıtımla zekâmızın alttan ve üstten sınır çizgilerini
• Olgunlaşma ve öğrenme sonucunda kişinin belli davranışları
yapabilecek düzeye gelmesidir. çeker, çevre ise zekâmızın bu iki çizginin arasındaki konumu-
muzu belirler.
Şöyle de diyebiliriz: Hazırbulunuşluk, bireyin öğrenme süre-
cine kendisinden getirdiği her şeydir. Çevrenin Boyutları

{ Not: Hazırbulunuşluk olmadan öğrenme olmaz. Doğum Öncesi
• Bebeğin ana rahmindeyken maruz kaldığı çevresel koşullar.
Örneğin; Ön öğrenmeler, olgunlaşma düzeyi, ilgi, yetenek, güdü- • Annenin beslenme alışkanlıkları, geçirdiği veya sahip olduğu
lenme düzeyi, genel uyarılmışlık hâli, sağlık durumu hastalıklar, zararlı alışkanlıkları, kullandığı ilaçlar…

GELİŞİM Doğum Esnası
• Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, bilişsel, • Doğum esnasında maruz kalınan çevresel koşullar.
dilsel, duygusal, sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya • Oksijensiz kalma, kordon dolanması…
kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. Doğum Sonrası
• Doğumdan sonra ölüme kadar maruz kalınan çevresel koşullar.
GELİŞME • Alınan eğitim, yaşanan iklim, ait olunan kültür, bulunulan
• Organizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşi- sosyoekonomik düzey, örnek alınan, etkileşime geçilen in-
miyle sürekli olarak ilerleme kaydeden değişmesidir. sanlar, bireyin ailedeki doğum sırası…
5