Page 19 - 10. SINIF TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ÖĞRETEN PARAGRAF - GİRİŞ YAYINLARI

9. ünİte: geZİ YaZıSı PARAGRAF TESTİ 1

1 Bir yazarın çeşitli sebeplerle yurt içinde ve yurt dışında 3 Tanzimat Dönemi’nde Batılı anlamda gezi yazısı örnek-
gittiği yerlerdeki gözlem, tespit, deneyim ve yorumlarını leri sanatçıların Avrupa’ya gidip orada edindikleri izle-
canlı ve etkileyici bir dille aktardığı yazı türüne gezi yazısı nimlerini yazmaları ile başlamıştır. XIX. yy.ın sonlarında
denir. Gezilebilecek her yer, gezi türüne konu olabilir. Bu yayımlanan Ahmet Mithat Efendi’nin Avrupa’da Bir Ceve-
tür eserlerde en önemli husus gözlemlerdir. Diyaloglar- lan ile Direktör Ali Bey’in Seyahat Jurnali adlı eseri de
dan, rivayetlerden, hikâyelerden, efsanelerden, anılar- bu yüzyılın önemli gezi eserlerindendir. 1908’den sonra
dan, atasözlerinden ve deyimlerden faydalanılması bu gezi yazısı türünde büyük ilerleme sağlanmıştır. Bunda
türün önemli özelliklerindendir. Gezi yazılarının okunur- yabancı ülkelerle kurulan ilişkilerin gelişmesi ve gezilerin
luğu anlatılanların küçük bir çocuğun sevimliliği gibi ilgi daha kolay hâle gelmesi etkili olmuştur. Böylece bu türde
çekici olmasına bağlıdır. Söylenenlerin gözlem ürünü eser sayısında artış görülmüştür. Ahmet Haşim’in Frank-
olması, anlatıma düş gücünün karışmaması gerekir. Bu furt Seyahatnamesi, Cenap Şahabettin’in Hicaz yolculu-
tür eserlerde betimleyici, öyküleyici, açıklayıcı anlatım ğunu anlatan Hac Yolunda, Suriye ve Irak’tan bahsettiği
GİRİŞ YAYINLARI
gibi anlatım biçimlerinden; örnekleme, karşılaştırma, Âfâk-ı Irak ve bir Avrupa gezisinde izlenimlerini anlattığı
sayısal verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme Avrupa Mektupları bu dönemin önemli gezi yazısı eser-
yollarından yararlanılır. Dünya edebiyatının önemli gezi lerindendir.
yazılarına XIII. yy.da Marco Polo’nun Seyahatname’si ile Bu parçada aşağıdaki yönergelerden hangisinin
XIV. yy.da İbn-i Batuta’nın Seyahatname’si örnek verile- cevabı yoktur?
bilir.
A) Edebiyatımıza Batı tarzında gezi yazısı oluşturma sü-
Bu parçada aşağıdaki düşünceyi geliştirme yolların- recini anlatınız.
dan hangisi kullanılmamıştır?
B) Tanzimat Dönemi gezi yazısını anlatınız.
A) Karşılaştırma B) Örneklendirme
C) Ahmet Mithat Efendi’nin Avrupa’da Bir Cevelan adlı
C) Benzetme D) Tanımlama eserini tanıtınız.
E) Tanık gösterme D) Servetifünun Dönemi’nde yazılan gezi yazılarına ör-
nek veriniz.

E) Tanzimat Dönemi’ndeki gezi yazılarına örnek veriniz.

4 (I) Her dönemde gezi türünde çeşitli gelişmeler görülür.
(II) Cumhuriyet Dönemi’nin gezi yazarlarından Falih Rıfkı
2 Türk edebiyatında ilk seyahatname, Seydi Ali Reis’in Atay’ın dünyanın dört tarafına yaptığı gezilerinden olu-
seyahatlerini anlatan Mir’âtü’l-Memâlik adlı eserdir. (I) şan yazıları, anlatım ustalığı açısından oldukça değerlidir.
En tanınmış seyahatname örnekleri arasında Evliya (III) Falih Rıfkı Atay’ın Denizaşırı, Bizim Akdeniz, Tuna
Çelebi’nin Seyahatname’si, Katip Çelebi’nin Cihânnü- Kıyıları, Yolcu Defteri, Gezerek Gördüklerim gezi türünün
ma’sı gelir. (II) Daha sonra Batı ile ilişkiler gelişince elçilik önemli eserlerindendir. (IV) Yine İsmail Habip Sevük’ün
göreviyle ülke dışına giden sefirler gittikleri yerlerin ilgi Tuna’dan Batıya, Yurttan Yazılar adlı eserleri de Türk
çekici yönlerini, sefaretname adıyla yazdıkları yapıtlarda edebiyatında dili, anlatımı, gözlemleri yönünden ayrı bir
tanıtmışlardır. (III) Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi’nin yere sahiptir. (V) Cumhuriyet Dönemi’nde gezi türünde
Fransa Sefaretnamesi buna örnek verilebilir. (IV) Bu eser veren diğer yazarlar arasında Düşsem Yollara Yol-
dönemde düz yazıya inşâ, düz yazıyı yazana münşî, düz lara ile Haldun Taner; Anadolu ile Nahit Sırrı Örik; Sovyet
yazıların toplandığı eserlere de münşeât adı verilir. (V) Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan

Parçanın anlam bütünlüğü dikkate alındığında numa- adlı eseri ile Melih Cevdet Anday, Göz Ucuyla Avrupa ile
ralandırılmış yerlerin hangisine “Divan edebiyatında Yusuf Ziya Ortaç; Canım Anadolu ile Bedri Rahmi Eyü-
nesir, şiir kadar gelişmemiştir ve nesirde içerikten çok boğlu sayılabilir.
söyleyiş güzelliğine önem verilir.” cümlesinin getiril- Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi
mesi uygun olur? düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V

giriş Yayınları / 10. Sınıf türk Dili ve edebiyatı 43