Page 22 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları
P. 22
¦ §
22 22 GİRİŞ
BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI * Sözcüklerden ikincisi veya her ikisi, birleşme
* İki ya da daha çok sözcüğün yeni bir kavramı sırasında anlam değişmesine uğradığında bu
sözcükler bitişik yazılır. [öküzgözü (üzüm),
karşılamak üzere birleşip kalıplaşmasıyla olu-
şan sözcüklere birleşik sözcük denir. Birleşik kuşburnu (içecek)]
sözcükler belirli kurallar çerçevesinde bitişik
veya ayrı olarak yazılır. * Kurallı birleşik fiiller ve anlamca kaynaşmış
bazı fiiller bitişik yazılır. (bakabilmek, gülü-
vermek, başvurmak)
A. BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
* EDİTÖR YAYINEVİ
* Birleşirken ses düşmesi ya da ses türemesi * Her iki kelimesi de asıl anlamını koruduğu
olan sözcükler bitişik yazılır. (affetmek, hâlde gelenekleşmiş olarak “baş, başı, oğlu,
kahrolmak, pazartesi) kızı, ağa, bey, hanım, efendi, ev” sözcükle-
riyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
(aşevi, onbaşı, hanımefendi, beyefendi, aşçı-
* Hane, name, zade gibi sözcüklerle oluşturulan başı)
birleşik sözcükler bitişik yazılır. (dershane,
siyasetname, amcazade) * -an/-en, -r/-ar/-er/-ir, -maz/-mez ve
-mış/-miş sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıp-
laşmış birleşik sözcükler bitişik yazılır. (uçak-
* Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır. savar, hacıyatmaz)
(güneydoğu, kuzeybatı)
* Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, bir-
* İki ya da daha çok kelimeden oluşmuş yer çoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi belirsizlik sıfat
adları bitişik yazılır. (Şebinkarahisar, Çuku- ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik
rova, Eskişehir) yazılır.
B. AYRI YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
Kanunda bitişik geçen veya tescil edilmiş olan
kuruluş adları bitişik yazılır. (Dışişleri, yükse- * Birleşme sırasında sözcüklerinden hiçbiri veya
köğretim, ilköğretim) ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğrama-
yan birleşik sözcükler ayrı yazılır. (bal arısı,
hamam böceği, muhabbet kuşu, köpek balığı)
* Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıp-
laşmış birleşik sözcükler bitişik yazılır. (albeni, * Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan bir-
örtbas) leşik sözcükler ayrı yazılır. (Adana kebabı,
Kemalpaşa tatlısı)
* Tam olarak yer bildirmeyen “alt, üst ve üzeri” * Yol ve ulaşımla ilgili birleşik sözcükler; durum,
sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan sözcük- olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan
ler bitişik yazılır. (ayakaltı, bilinçaltı, akşa- sözcükler ayrı yazılır. (keçi yolu, kara yolu,
müstü, akşamüzeri) açık öğretim, dil birliği)