Page 219 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

EFSANE - TÜRK EDEB
EFSANE - TÜRK EDEBİYATINDA DESTANİYATINDA DESTAN 4. ÜNITE 219
EFSANE
EFSANE
• Efsane; bir tabiat olayını, bir varlığın meydana gelişini Efsanelerin Özellikleri
Efsanelerin Özellikleri
ya da tabiatta meydana gelen bir değişimi olağanüstü • Efsanelerin kaynağı daha çok geçmişin derinlikleridir.
unsurlarla aktaran anlatılardır. Bu metinler anonim olup sözlü gelenekte nesilden ne-
• Efsaneler çok eski çağlardan bu yana söylenegelen sile aktarılmıştır.
ve ilk söyleyeni belli olmayan metinlerdir. Bu metinler • Efsanelerin konusu bir kişiye, olaya ya da mekâna
halkın hafızasında yüzyıllar boyunca kuşaktan kuşağa dayanır. Bu nedenle efsanelerin bir ölçüde inandırıcı
sözlü bir şekilde aktarılmıştır. metinler olduğu söylenebilir.
• “Söylence” sözcüğü ile de ifade edilen efsaneler; in- • Efsanelerde din ve inançla ilgili algılar söz konusudur.
sanların yaşadıkları coğrafyada önemli gördükleri
EDİTÖR YAYINLARI
olayları, kişileri, mekânları kutsallaştırmaları, nedenini • Çoğunlukla olağanüstü özellikler görülür.
anlayamadıkları olayları çeşitli şekillerde yorumlama- • Efsaneler konuşma dilinin kullanıldığı metinlerdir.
ları neticesinde ortaya çıkmıştır. • Belirli bir şekil ve üslup özelliği yoktur.

Efsanelerin oluşumunda etkili olan kaynaklaraynaklar
Efsanelerin oluşumunda etkili olan k

Hayali-Fantastik Kay-
Mitolojik Kaynaklar Tarihî Kaynaklar Dinî Kaynaklar
naklar
Efsanelerdeki mitolojik Tarihî bir olay insan- Dinî kahramanların ma- Bazı efsaneler tamamen
kaynakların büyük bir lar üzerinde önemli ve ceralarının halkın hayal hayal ürünü bir özellik
bölümü eski inanç sis- büyük bir etki ortaya gücünün etkisiyle efsa- gösterir. Özellikle yer
temlerinden kaynaklan- çıkarmışsa bu olaylar neleşmesi söz konusu- adlarıyla ilgili efsaneler
maktadır. Özellikle gök zamanla efsaneleşebilir. dur. bu kaynakla ilgilidir. Halk
cisimleri ve tabiat hadi- Bu süreçte tarihî olay za- farklı bir görünüşü olan
seleriyle ilgili olan efsa- manla aslından ayrılır. bir kaya, taş veya tepey-
nelerde bu türden mito- le ilgili tamamen hayal
lojik kaynakları aramak ürünü bir efsane oluştu-
gerekir. rabilir.

EFSANE - DESTAN ILIŞKISI
• Efsane ve destandaki olaylar gerçek olarak kabul edilir. Destanların tamamında belirli bir tarihî olay işlenir. Bu
durum efsanelerin tamamı için geçerli değildir.
• Efsanelerde insanın herhangi bir tabiat olayını ya da kendisi dışındaki bir unsuru açıklaması tamamen hayal gü-
cüne dayalıdır. Ancak destanlar yaşanmış olaylardan beslenir, destanın çekirdeğini oluşturan olayın gerçekliği söz
konusudur.
• Efsanelerin bazılarında “kutsiyet - kutsallık” söz konusuyken destanlarda kutsallık söz konusu değildir. Destanlar
milli özellik gösteren anlatılardır.

TÜRK EDEBİYATINDA DESTANATINDA DESTAN
TÜRK EDEBİY
Doğal Destan
Doğal Destan
• Türk edebiyatı destan geleneği bakımından oldukça zengindir. Sözlü edebî dönemin ürünleri olan destanlar göçebe

yaşam tarzının etkisi ve Türklerin geniş bir coğrafyaya yayılmaları sebebiyle bir destan şairi tarafından manzum
şekle getirilememiştir.
• Türk destanlarında kahramanlık, kuvvet, savaşçılık, yoksullara yardım, verilen sözde durma gibi değerler vurgulanır
ve yüceltilir.
• Sözlü döneme ait Türk destanları şaman, kam, baksı ya da ozan adı verilen kişilerce söylenmiştir.